Çalıkuşu

Çalıkuşu - Reşat Nuri Güntekin

Puan Tablosu

YazarOkur'lar (7.1)	Editör (8.2)
Kitapevi	Sosyal Medya (9.1)

Arka Kapak Bilgisi

Çalıkuşu Özet

Türk Edebiyatı'nın en önemli yazarlarından Reşat Nuri Güntekin'i birçok eseri film ve dizilere konu olmuştur. Bunlardan biri de Çalıkuşu'dur. İstanbul’daki eğitiminin ardından Anadolu'ya öğretmenlik yapmaya giden Feride'nin hayatını konu olan bu eser adeta Yeşilçam filmleri tadında. Reşat Nuri Güntekin’in Çalıkuşu kitabının konusu ise şöyle;

Subay babası ve hasta annesiyle yaşayan Feride oldukça hırçın ve yaramaz bir kızdır. Hiç diğerlerine benzemez ve oldukça hareketlidir. Babası subay olduğu için beraber çok vakit geçirememişler ve annesi de vefat edince o teyzeleri ile yaşamaya başlamıştır. Teyzesi Besime Hanım'ın iki çocuğu vardır. Kamran ve Necmiye. İstanbul'a yerleştikten sonra Feride'yi yatılı Fransız okuluna vermişler ve on yıllık yatılı okul süreci başlamıştır. Feride okulda çok ders dinlemediğinden ve bir gün hocalarından kaçarken ağaca tırmandığından ona hocası Çalıkuşu adını vermiştir. O günden itibaren adıyla değil lakabıyla çağrılır olmuştur. Feride kimseden çekinmez fakat sadece kuzeni Kamran'a karşı bir çekimserliği vardır. Bu nedenle onunla hep çekişir ve atışırlar. Ayrıca okuldaki arkadaşları onun hiçbir zaman evlenemeyeceğini söyleyince o da kendince bir aşk senaryosu yazmıştır. Bütün herkese kuzeni Kamran ile birbirlerini sevdiklerini anlatmıştır. Arkadaşları pek inanmasa da birden Kamran'ın okula ziyaretlerini ve getirdiği hediyeleri görünce inanmaya başlamışlardır. Kamran’ın okula gelmesi ise şu olaydan dolayı olmuştur. Feride yine bir gün ağaca tırmanıp dalında oturduğunda aşağıdan gülüşme sesleri gelmiş ve baktığında kuzeni ve dul Neriman'ı çok yakın bir şekilde görmüştür. İstemsizce ses çıkarmış ve bunun üzerine Neriman koşup gitmiş Kamran ise Feride'yi uyarmıştır. Feride bir şey söylemesin diye de sürekli onun yanına gitmiş bu da Feride'nin oyunu için iyi olmuştur.

Günler geçtikçe iki kuzen çok yakın olmuşlar birbirlerini sevmeye başlamışlardır. Feride bu durumu akrabası Müjgan ile paylaşmış, Müjgan da Kamran'a söylemiştir. Bunun üzerine Kamran da Feride’ye aşkını ilan edip evlenmek istediğini söylemiştir. Kısa sürede nişanlı olmuşlardır. Fakat bir gün eve gelen yaşlı bir kadın Feride'yi görmek istemiş ve ona tanıdığı bir kızın kuzeninden hamile kaldığını ve kanıt olarak da Kamran'ın yazdığı bir mektubu yanında getirmiştir. Feride bunu gördüğü gibi hemen evden kaçıp gitmiş ve iş aramaya başlamıştır. Gizlenmek için annesinin dadısının yanına gitmiş ve orada kendine bir iş bulmuştur. Zeynel’i köyünde öğretmen olacaktır.

Öğretmenlik yaptığı yeri seven çalıkuşu bir günlük tutmaya başlamıştır. Burada öğrencilerini, yaşadıklarını anlatmıştır. Hatta bir tane kız çocuğunu anne gibi sevmiş ve onu evlatlık olarak almıştır. Feride Zeynel’i köyünden ayrılıp Anadolu'da bir yere geçmiş fakat burada da çok durmamıştır. En sonunda iş aramak için gittiği maarif nazırı ona iş teklifinde bulunmuştur. Kızları için Fransızca dersleri vermesi karşılığında evinde kalabilecek ve maaş alabilecektir. Daha sonra bu bey Feride'yi nikahına almış ve bir gün günlüğünü de bulmuştur. Onun Kamran'a olan sevgisini öğrenmiş ve küçük bir oyunla onu Kamran'a göndermiştir. Ayrıca günlüğün içine bir mektupta yazarak çalıkuşunu hiç bırakmamaları gerektiğini eklemiştir. Kamran ve Feride birbirlerini gördükten sonra herkesin de desteğiyle tekrar nişanlanmışlar ve evlenmişlerdir.

Çalıkuşu Kitap Özeti

Romanın başkişisi Feridedir. Küçük yaşta annesini kaybetmiştir. Babası asker olduğu için ona bakamayacağından onu yaz aylarında teyzesine emanet etmekle birlikte yatılı okula yazdırmıştır. Feride'ye bu okulda öğretmenleri " Çalıkuşu" adını vermiştir. Çünkü hep ağaçlarda gezmektedir. Diğer kızlar gibi değildir. Ancak çalıkuşu adının bir anlamı daha vardır. Yükseklerde uçamayan, özgürlüğüne kavuşmak isteyen ancak olduğu yerden de kopamayan anlamına gelir. Başkişi Feride teyzesinin oğlu Kamran'a aşıktır. Kamran oldukça nazik, sessiz tam bir beyefendidir. Kamran'da Feride’yi sevmektedir ancak açılamaz. Feride lise çağına geldiğinde ailesi de bir şeylerin farkındadır. İkisinin arasındaki aşkı bilirler. Ve nişanlanırlar. Derken Kamran yurt dışına gider. Düğün zamanı gelir. kamran askerden dönmüştür. Tam düğün gecesi bir kadın gelir ve kamranla sevgili olduklarını anlatır. Bunları duyup yıkılan feride düğünden kaçar. Ve ülkenin farklı kesimlerinde öğretmenlik yapar. ve her ilde ona bir isim takılır. Örneğin bursa da ipekböceği gibi..

Bursa’da zeyniler köyünde öğretmenlik yapmaya başlar. Buradaki okul mezarlığa bakmaktadır. Feride o gün düzeni değiştirmeye karar vermiştir. Derken görev yaptığı yerlerden birinde bir çocuğu da evlat edinir. Ve aynı zamanda görev yaptığı köylerde semtlerde güzelliği, sakinliği ve namusuyla gözde olmuştur. Evli barklı genç yaşlı tüm erkekler onun peşindedir. Aradan yıllar yıllar geçer köşke teyzesine geri döner. Orada kamran ı tekrar görür ve hala ona aşıktır. bir gece kuzeninin ona getirdiği mektupta her şey açıkça yazmaktadır . Resmen ilan ı aşk edilmiştir. Feride dayanamaz okuduklarından sonra kamran a koşar. Aşkını da saklamaz olmuştur. kamran ise onu aldatmış olsa da unutamamıştır. Her ne olursa olsun evlenirler. Bu romanda ideal öğretmen tipi olarak gösterilen Feride aslında hiç de göründüğü gibi değildir. Onun tek yaptığı gerçeklerden özellikle de kamran dan kaçmaktır. Ancak kaçsa da yine kendisini kamran da bulur. Bu romanda yabancı lise, fondan kutusu, salıncak önemli simgelerdir. Çalıkuşu ve kafes özgür olamayışın, fondan kutusu aşkın, sevginin, ipekböceği çekingenlik ve zorluğun sembolüdür. Roman daha çok aşk romanı niteliğindedir. Çünkü hiçbir idealist öğretmen aşkının ihanetini sebep gösterip olduğu yeri terk etmek için eğitimi bahane edemez. İdealist öğretmen tiği asla bu değildir. Burada özgürlük ve esirlik, aşk ve ihanet, karşı değerdir.

Bana göre ise roman idealist öğretmen tipi olarak anlatılan Feride'den çok aşık bir Feride'nin gerçeklerden kaçışını yansıtır. Her şeyden önce kutsal bir meslek olan öğretmenlik bu biçimde lanse edilmemelidir. Romanda başkişi olan Feride özünde korkaktır çünkü asla bir şeylerle yüzleşmez ancak kaçar, dik başlılığı bile korkaklığının esiridir. Kendi özünde iyi niyetli ve yardımsever olsa da yaptığı çok yanlıştır. Ki roman sonunda da kaçtığı aşkına kavuşmuştur. Roman kendi içinde barındırdığı simgelerle görebilene çok şey anlatmaktadır. İçinde pek çok yanlışlık barındırır bana göre. Ancak yine de roman akıcı ve eğlencelidir.

Yazan: Ecesu Nil Özkurt

Çalıkuşu Kitabının Özeti

Feride henüz çok küçükken annesini kaybederek öksüz kalır. Bir subay olan babası, Feride’yi İstanbul’daki anneannesinin yanına götürür. Tekrar göreve dönmek zorunda kaldığı için onu yatılı bir Fransız okuluna yazdırır. Feride bu okulda okurken babasının vefat ettiğini öğrenir. Çok geçmeden de anneannesini kaybeder. Böylece Feride, teyzesinin bakımına muhtaç kalır.

Feride okulda uçarı bir çocuk olarak ün salar. Fransızca’da ve derslerinde başarılıdır ancak okulun kurallarını her fırsatta çiğner. Sık sık ağaçlara çıktığından dolayı Çalıkuşu lakabıyla ünlenir.

Feride’nin teyzesinin Kâmran adında bir oğlu vardır. Feride’den birkaç yaş daha büyük olan bu genç oldukça yakışıklıdır. Sarışındır ve bir kadın kadar narindir. Aynaya bakmayı sever, sağlığına dikkat eder ve iyi giyinmeye çalışır. Feride Kâmran’la her ne kadar atışsa da onu içten içe sevmektedir. Teyzesinin konağına gelen bir dulun Kâmran’ın ilgisini çekmesi Feride’yi kızdırır. Dul ile Kâmran’ın bir gece vakti bahçede beraber yürüdüğünü hatta birbirlerine yakınlaştıklarını bir ağaç tepesinden gören Feride kahkahalar atarak kendi varlığını hissettirir. Dul ile Kâmran ise yalnız olmadıklarını anlayınca sessizce birbirlerinden uzaklaşırlar. O günden sonra Kâmran, Feride’nin okulunu sık sık ziyaret eder ve henüz 13 yaşında olan kuzenine kutu kutu çikolata getirir. O zamana dek bir sevgilisi olmayan Feride, Kâmran’ı arkadaşlarına nişanlısı olarak tanıtır. Bu yalan, Feride’nin içinde gün geçtikçe gerçeğe dönüşür. Kâmran’a gerçekten âşık olur. Kâmran da bu uçarı kıza karşı boş değildir.

Bir gün Feride ile Kâmran nişanlanır. O dönemde Kâmran’ın yurtdışında bir memuriyetle görevlendirilmesi hususu gündeme gelir. Kâmran bu konuyu Feride’ye danışır. Feride de onun yurtdışına gitmesini teşvik eder, dört yılın hızlı geçeceğini ve bu sürede kendisinin de okulu bitireceğini söyler. Kâmran yurtdışından dönünce de evleneceklerdir.
Kâmran yurtışına gider, dört yıl kalır ve geri döner. Zaman çok hızlı geçmiştir. Artık düğün hazırlıkları başlar. Bu sırada bir kadın, Kâmran’ın Avrupa’da bir sevgili olduğunu Feride’ye söyler. Kâmran, hasta bir kadınla aşk macerası yaşamıştır. Ona mektuplar göndermiştir. Bu sırrı haber alan Feride evden kaçar, Anadolu’da öğretmen olarak görev alabilmek için başvuruda bulunur.

Feride ilk olarak bir ilçede görevlendirilmiştir ama bu görevlendirmedeki bir hata sebebiyle onun öğretmenliği askıda kalır. İlçe Milli Eğitim Müdürü de bir hileyle Feride’yi Zeyniler adındaki bir köye öğretmen olarak yollar. Feride burada, ahırdan bozma bir okulda, köy çocuklarına yaklaşık beş ay boyunca ders verir. Burada, bir jandarma erinin yaralanması dolayısıyla köye gelen Doktor Hayrullah ile tanışır. Bu babacan adam, Feride gibi bir kızın Zeyniler’de ne aradığını sorar. Feride idealist düşüncelerinden bahseder ama Doktor Hayrullah gün görmüş bir adamdır. Feride’nin bir gönül macerası dolayısıyla bu ücra köşeye saklandığını hemen anlar.

Çalıkuşu Feride kısa bir zaman sonra Zeyniler’deki okulun kapanması üzerine ilçeye döner. Burada Fransızca öğretmeni olarak görevlendirilir. Güzelliği ve gençliği dolayısıyla yöre halkının ilgisini çekmesi sebebiyle başka bir yere tayin edilir. Burada da gençlerin ilgisini çeker. Evlilik teklifleri alır. Evli adamlar bile eşlerinin üstüne Feride’yi kuma olarak almayı düşünürler. Bir subay, Feride’den faydalanmak ister. Onun tuzağını anlayan Feride kendini kurtarır ama bir kere adı çıkar. Bunu temizlemek için Feride İzmir’e göç eder. Bir süre özel Fransızca öğretmenliği yapan Feride daha sonra Kuşadası’na öğretmen olarak görevlendirilir. Savaş çıkınca Feride’nin görev yaptığı okula ordu el koyar. Bu sırada Feride’nin yolu bir kez daha Doktor Hayrullah ile kesişir. Feride, Doktor’un teşviki ile okulda hastabakıcılık yapar. Savaş bitince okullar tekrar açılır. Bir gün Feride rahatsızlanır ve Doktor Hayrullah beyin yardımlarıyla iyileşir. Feride’nin Doktor Hayrullah ile olan yakınlığı dedikodulara neden olur. Doktor Hayrullah ise Feride’yi dedikodulardan korumak için onunla evlenmeyi teklif eder. Feride de bu teklifi kabul eder. Ne var ki onların evliliği gerçek bir evlilik değil, ancak bir düzendir. Doktor Hayrullah’a göre Feride’nin şüpheli bir bekar olarak görülmesindense evli olarak görülmesi daha iyidir. Bu evlilik, bir baba kız ilişkisi olarak devam eder. Hayrullah Bey Feride’nin aşk macerasından haberdardır. Ölmeden evvel Feride’ye kapalı bir zarf verir ve onun ailesinin yanına dönmesini, hatta yeni dul kalan Kâmran ile buluşmasını vasiyet eder. Feride bu vasiyeti yerine getirir. Doktor Hayrullah’ın emrettiği gibi zarfı Kâmran’a verecektir ama buna cesaret edemez. Arkadaşı Müjgan’dan bunu rica eder. Müjgan zarfı Kâmran’a iletir. Zarfta Hayrullah Bey’in mektubu ile Feride’nin günlüğü vardır. Bu günlük, geçen iki üç yıl boyunca Feride tarafından tutulmuş bir macerayı, kendisi ile Kâmran’ın aşk macerası ile Feride’nin Anadolu izlenimlerini içermektedir. Mektuptaysa Hayrullah Bey, Feride’nin Kâmran’a ne kadar âşık olduğunu, Feride ile kendisinin evliliğinin de ancak bir düzen olduğunu anlatır. Kâmran’a Feride ile evlenmesini söyler. Artık Kâmran bu fırsatı kaçırmayacaktır. Kâmran, eniştesi ile birlikte Feride’ye bir tuzak kurar ve Feride’nin haberi olmadan onunla nikahlanır. İzmir’e dönmeye hazırlanan Feride ise kendisini bir anda Kâmran’la evli olarak görünce önce şaşırır, sonra tarifsizce mutlu olur.

Roman, Servetifünun döneminin aşk romanları gibi başlasa da kısa sürede toplumsal eleştirilere rastlanmaya başlar. Osmanlı’nın son dönemlerinde bir kadının memur olarak Anadolu’da yaşamasının ne kadar zor olduğu gözler önüne serilir. Memuriyet hiyerarşisindeki yolsuzluklara, ahlaksızlıklara ve tembelliklere dikkat çekilir. Anadolu’nun eğitim açısından ne kadar geri olduğu sezdirilir. Buna rağmen pek çok öğretmen, maaşları ve imkânları her ne kadar oldukça az olsa bile idealist bir şekilde amaçları uğruna çalışmaktadır. Roman, Feride’nin romantik macerasının idealist bir öğretmenliğe dönüşünü anlatır. Reşat Nuri’nin kullandığı dil oldukça dikkat çekicidir. Anlatım yöntemleri de okuyucuyu sürükleyici bir okuma serüvenine çekmek için ustaca kurgulanmıştır. Uzun zamandır Çalıkuşu romanı, Türk klasikleri arasında kabul edilir. O, bu konumunu sonuna dek hak etmektedir.

Editör: Murat ASLAN

Çalıkuşu Konusu

Türk edebiyat dünyasının klasikleri arasında yer alan Reşat Nuri Güntekin’in Çalıkuşu kitabı ilk olarak 1922 yılında yazılmış bir romandır. Daha sonra defalarca yeniden kitap haline getilirmiş, bir çok sinema filmine konu olmuş ve son olarak dizi olarak da izleyenlerin karşısına gelmiştir.

Reşat Nuri Güntekin Çalıkuşu hikayesini ilk olarak İstanbul Kızı adında bir tiyatro oyunu olarak yazmıştır. Daha sonra hikaye kitap haline getirilmiş ve büyük beğeni toplamıştır.

Çalıkuşu kitabı içerik olarak Feride adındaki genç bir kızın hatıralarını anlatır. Osmanlı’nın son zamanlarında Anadolu’da geçen hikayede Feride’nin başından geçen hikayeler bir İstanbul masalı şeklinde sunulmaktadır.

En fazla okunan Türk romanlar arasında yer alan Çalıkuşu hersin okuması gereken ve kütüphanesinde bulundurması gereken değerli bir eserdir.

Çalıkuşu Soruları ve Cevapları

Çalıkuşu Yorumları