Beyaz Gemi

Beyaz Gemi - Cengiz Aytmatov

Puan Tablosu

YazarOkur'lar (6.9)	Editör (8.8)
Kitapevi (8.1)	Sosyal Medya (9.7)

Arka Kapak Bilgisi

Beyaz Gemi Özet

Dünyaca ünlü Kırgız yazar Cengin Aytmatov’un ilk olarak 1970 tarihinde yayınlanan öykü tadında romanı olan Beyaz Gemi, tarihi bir efsane ile günün dünyasının mükemmel bir harmanlamasıdır.

Mümin Dede tarihine bağlı ve yaşına rağmen çalışmaya devam eden biridir. Çalışmasındaki en önemli etken ise anne ve babasının terk etmesi ile ona kalan küçük torunudur. Mümin Dedenin torunu kitapta çoğunlukla çocuk olarak geçer ve tam bir hayalperesttir. Hayalperest olmasındaki en büyük etki de dedesinin anlattığı efsanelerdir. Bunlardan bir tanesi de Maral Ana efsanesidir.

Maral Ana efsanesine göre zamanında Kırgızlar ölen hanları için tören düzenlerken kalleşçe bir saldırıya uğrarlar ve tüm Kırgızlar öldürülür. Fakat tören sırasında ormana gitmiş olan bir kız ve bir de erkek sağ kalır ve saldırıyı yapanların peşinden onları takip ederler. Yakalandıklarında ise öldürülmek için uçurum kenarına götürülürler ve tam uçurumdan aşağı atlamaları gerekirken beyaz bir Maral Ana çıka gelir ve çocukları himayesine almak ister. Düşman çocukları öldürmek istemez fakat Maral Ana’yı da insanlar konusunda uyarır. Bugün himayesine aldığı çocuklarının atalarının gün gelip Maral Ana’nın soyunu da öldüreceğini belirtir. Maral Ana buna rağmen çocukları himayesine alır ve onları Isık Gölü kenarına kadar getirir. Burada yeniden çoğalmalarını sağlar ve Kırgızlar ile Marallar barış içinde burada yaşarlar. Fakat yıllar sonra insanlar Maral soyundan geldiklerini belli etmek için arayış içine girerler ve gösteriş meraklısı iki kardeş beyaz bir maralı öldürür ve boynuzlarını babasının mezarının üzerine koyar. Böylece Maral soyundan gelmenin simgesi bu olur. Bu çok ilgi görür ve insanlar maralları öldürüp aynısını yapmaya başlar. Bunun üzerine beyaz marallar Isık Gölünü terk ederler ve o zamandan beri kimse beyaz maral görememiştir.

Çocuk bu hikaye ile büyür ve marallara karşı büyük sevgi besler. Anne ve babasının onu terk etmesi ile zamanını dedesinin dürbününü alıp dağın eteklerinden çevreyi izleyerek geçirir. En büyük hayali ise Beyaz Gemidir. Her gün aynı saatte bir beyaz gemi Issık Gölünde görünür ve geçip gider. Çocuk yıllar önce onu terk eden babasının o gemide çalıştığını hayal eder. Bu yüzden de bazen kafası insan bedeni balık olan bir canlıya dönüştüğünü hayal eder. Böylece nehre atlayabilecek, yüzerek göle ulaşacak oradan da Beyaz Gemiye çıkacak ve babası ile buluşacaktır.

Çocuğun okul çağına gelmesi ile Mümin dede ona bir çanta alır. Her şeye bir isim takan ve onlarla insanmış gibi konuşan çocuğun en yakın arkadaşı bu kez çantası olur ve ona tüm bildiği hikayeleri ve hayalleri anlatır. Okul onun için yeni bir başlangıçtır fakat okul çok uzak olduğu için onu dedesi götürüp getirmesi gerekmektedir.

Mümin dede Orozkul adında damadının yanında çalışmaktadır. Orozkul orman işçilerinin amiridir ve işlerinde Mümin dedeyi de kullanmaktadır. Çocuğu olmadığı için sürekli Mümin Dedenin kızı suçlar ve bu yüzden sürekli içer ve onu döver. Mümin dede ise buna pek ses çıkartamaz çünkü torunu büyüyene kadar çalışmak ve ona bakmak zorundadır. Bu yüzden Orozkul ne yaparsa yapsın alttan almak zorunda kalır.

Orozkul yine bir gün dağdan tomruk getirir fakat nehirden geçirmeye çalışırken tomruk taşlara sıkışır. At çok yorgun olduğu için tomruğu çekip çıkartamazlar ve Mümin dede atı dinlendirmeyi ve bu sırada da kendisinin gidip torununu okuldan almasını önerir. Fakat Orozkul kendisine akıl verilmesine çok sinirlenir ve tomruk çıkmadan bir yere gidemeyeceğini söyler. Mümin dede bu şekilde tomruğun çıkarılmasının mümkün olmadığı bilir ve hayatında ilk kez Orozkul’a karşı çıkarak torununu almaya okula gider. Bunun üzerine Orozkul çok sinirlenir ve yaşlı adamı kovar. Dahası Kızını da boşadığını belirterek onu da evden kovar. Kızı da evden kovulma nedeni olarak Mümin Dedeyi suçlayınca Mümin dede kendini daha da kötü hisseder.

Dedesinin halini gören çocuk Orozkul’dan nefret eder ve Maral Ana’dan ona bir bebek getirmesi için dua eder. Çocuğu olunca onun yumuşayacağını ve her şeyin düzeleceğini düşünür. Bu sırada da rüyasında beyaz Maral Ana’nın boynuzunda bebek sepeti ile ona doğru geldiğini görür ve mutlu olur. Daha sonrada çocuk beyaz maralları nehrin diğer yakasında görünce her şeyin düzeleceğini düşünmeye başlar. Marallar ve Maral Ana geri dönmüştür.

Orozkul nehirde kalan tomruğu çıkartmak için kamyon ve adamları ile gelir. Mümin dede de affedilmek umudu ile onlara yardımcı olur. Tam bu sırada nehrin diğer tarafından ikisi yetişkin biri yavru iki tane beyaz Maral görürler. Hepsi şaşırır ve onları izlerler. Buna şükretmek yerine akıllarında başka bir şey vardır ama önce tomruğu sudan çıkartmaları gerekir.

Çocuk hasta olduğu için o gün evde kalır ve yatar. Uykusu sırasında bir adet silah sesi duyar ama uykusuna devam eder. Uyandığında ise dışarda bir hareketlilik vardır. Ateş yakılmış ve ziyafet hazırlanmaktadır. Mümin dedesi de çok içmiş ve pişman pişman ateşin başında oturmaktadır. Çocuk ne olduğuna anlam veremez fakat kesik başı gördüğünde donup kalır. Kesik baş Maral Ana’ya aittir ve Orozkul ile arkadaşları onun etini yiyerek ziyafet yapmaktadır.

Çocuğun tüm hayalleri ve umutları yıkılmıştır. Artık burada daha fazla kalamayacağını anlar ve balık olup beyaz gemiye yüzerek babasına ulaşma hayalini gerçekleştirmek için nehrin kıyısına gelir ve kendini bırakır...

Yazan: Kitap Kurdu

Beyaz Gemi Kitap Özeti

Cengiz Aytmatov’un en önemli eserlerinden biri olan Beyaz Gemi, Kırgız bir çocuğun hüzünlü hayat hikâyesini konu alan bir roman. Betimlemelerle dolu, etkileyici anlatımıyla adeta bir film havasında ilerleyen kitap, yazarın diğer pek çok kitabı gibi beyaz perdeye de aktarılmış. Yazarın Rusça olarak kaleme aldığı kitabın orijinal adı Belyj Parohod. 1970 yılından bu yana pek çok kez farklı çevirmenler tarafından Türkçeye çevrilen ve çeşitli yayınevleri tarafından yayımlanan kitap, 2021 yılında da Mehmet Özgül çevirisiyle Ketebe Yayınları tarafından basılmış.

Kitabın Ketebe baskısındaki kapak tasarımı Harun Tan’a, kitabı muhteşem bir şekilde özetleyen kapak görseli ise Volkan Akmeşe’ye ait. Kapakta kitabın en önemli 6 unsuru olan beyaz gemi, Isık-Göl, Boynuzlu Geyik Ana, başkahraman olan çocuğun çok sevdiği kayalardan biri ve çantasıyla dürbünü etkileyici bir şekilde bir araya getirilmiş. Kapakta çocuğa yer verilmemesi ise sanki kitabın sonuna dair bir ipucu niteliğinde.

Hikâyenin başkahramanı 7-8 yaşlarında, isimsiz bir çocuk. Çocuğun annesi de babası da hayatta olmasına rağmen ayrılıp yeni yuvalar kurdukları için küçük çocuk hem yetim hem öksüz sayılabilir. Neyse ki bu şanssız çocuğun onu gerçekten de çok seven ve koruyup kollayan bir dedesi var. İsimsiz başkahramanımız, annesinin babası olan bu dedesiyle ve onun ikinci eşi olan üvey ninesiyle yaşamakta.

Çocuğun hikâyesindeki diğer önemli karakterler ise annesinin kız kardeşi Bekey Teyze, teyzesinin kocası Orozkul, Orozkul’un yanında çalışan Seydahmet ve onun karısı Gülcemal. Başkahramanın hayran olduğu ve kendisi gibi Buğu soyundan gelen Kulubek adındaki delikanlı ve Orozkul’un Koketay adındaki misafiriyle şoförü de kitaptaki kahramanlar arasında.

İsimsiz çocuk, dedesini çok sevse de Isık-Göl’deki gemilerde çalışan babasına özlem duyar. Babasına duyduğu özlemden ötürü de sürekli Isık-Göl’deki beyaz gemiyi izler ve balık olup özgürce yüzerek beyaz gemiye dolayısıyla da babasına ulaşmanın hayalini kurar. Dedesinden pek çok masal dinleyen çocuk, en çok Boynuzlu Geyik Ana masalını sever ve tıpkı dedesi gibi onun soyundan geldiklerine ve onun tarafından korunduklarına inanır.

Çocuğun dedesi çok uysal ve çalışkan bir adamdır. Ayrıca geleneklerine bağlıdır ve Boynuzlu Geyik Ana’dan geldiğine inandığı soyunu da çok önemser. Üvey nine, baskın bir karakterdir ve biraz da acımasızdır. Yine de çocuğa karşı tamamen merhametsiz değildir. Momun Dede’nin kızı Bekey Teyze, çocuğu olmayan ve bu yüzden kocasından sürekli eziyet gören bir kadındır. Bekey Teyze’nin kocası Orozkul ise aklı fikri eğlencede olup mesleğini kötüye kullanan ve çocuksuz olmanın üzüntüsünü öfke olarak karısına yansıtan bir adamdır.

Beyaz Gemi Özeti

Hikâye, köy köy gezip türlü ürünler satan kaptıkaçtılı çerçinin dağ başındaki 3 evden ibaret, ıssız yere gelmesiyle başlar. Çerçinin geldiğini gören çocuk, koşup hemen kadınlara haber verir. Heyecanla evlerinden çıkan kadınlar, çerçinin ürünlerini inceleyip ufak tefek bir şeyler satın aldıktan sonra yine gündelik yaşamlarına dönerler. Kadınların ardından ise tam da çerçi tekrar yola koyulmuşken çocuğun dedesi çıkıp gelir ve biraz da çerçinin zoruyla çocuğa bir okul çantası alır.

Çocuk hem bir çantasının olmasına hem de bu çantayla okula gideceğine çok sevinir. Ancak okul epey uzakta olduğu için çocuğu dedesinin atla götürüp getirmesi gerekir. Torununu çok seven ve herkesin işine koştuğu için Hamarat Momun diye anılan Momun Dede ise bunu hiç sorun etmez. Her sabah torununu okula götürür ve çıkışta da alıp eve getirir. Ama Orozkul’un bir arkadaşı için kestikleri tomruğu ormandan eve doğru götürdükleri bir gün Momun Dede çocuğu okuldan almakta gecikir.

Ağaç kesmenin yasak olduğu bir ormandan kesilen tomruk akşama sahibi tarafından alınacağı için Momun Dede ne yaparsa yapsın Orozkul’u işe ara verip çocuğu okuldan alıp gelene kadar beklemeye ikna edemez. Ama saatler geçtiği için çocuğun ağlamaktan perişan olduğunu düşünerek işe devam etmeye de gönlü razı gelmez. Böylece kimsenin kendisinden beklemeyeceği bir çıkış yapar ve Orozkul’a karşı gelerek işi bırakır, hatta torununu okuldan almaya da onun biricik atı Alabaş’la gider.

Daima itaatkar ve süklüm püklüm davranan kayınbabasının bu çıkışı karşısında şaşkına dönen Orozkul ise korkunç bir öfkeye kapılır ve zaten kısır olduğu için her gün dövüp eziyet ettiği karısını, kayınbabasından intikam almak için evden kovar. Tüm bunlar olurken Momun Dede de torununu alıp eve getirir. Ardından da biraz karısının zoruyla biraz da yaptığından pişmanlık duyduğu için Orozkul’a kendini affettirmeye çalışır. Orozkul’un tomruğu alacak olan arkadaşının şoförüyle birlikte gelmesiyle de ortalık kısmen yatışır.

Hem damadının yanında çalışıp gidecek başka yeri olmadığı hem kızının evliliğini kurtarmak istediği için kendini affettirmek zorunda olan Momun Dede, hatasını telafi etmek için elinden geleni yapar. Ancak başta damadı Orozkul olmak üzere etrafındakilerin tümü ondan çok daha fazlasını ister. Momun Dede’nin çevresindekilerin zorlamasıyla kendisinden ziyade kızı için yaptığı fedakarlıklar ise hem kendisinin hem de torununun hayatına mal olur. Baştan başa hüzün dolu hikâye, zirvede bir hüzünle sona erer.

Editör: Firdevs AÇAR

Beyaz Gemi Konusu

Cengiz Aytmatov Beyaz Gemi kitabı ile okurlara masal tadında oldukça duygusal bir hikaye sunmaktadır.

Beyaz Gemi konusu itibari ile Kırgızların bir efsanesi olan Maral Ana’ya dayanır. Efsaneye göre Kırgızların hepsi bir saldırıda öldürülür ve sadece bir kız ve bir erkek sağ kalır. Onları da beyaz bir Maral Ana kurtarır. Fakat insanlar büyüyüp yeniden çoğalınca maralları öldürmeye başlar. Bunun üzerine beyaz marallar artık ortalıklarda görünmez.

Kitabın ana karakteri olan Mümin Dedenin torunu da bu masal ile büyür. Mümin Dede damadı Orozkul’un yanında çalışır fakat Orozkul pek de insaflı biri değildir. Bunun en büyük nedeni de bir türlü çocuğunun olmamasıdır. Orozkul’un dedesine kötü davranması üzerine çocuk Maral Ana’ya dua eder ve ona bir çocuk vermesini ister. Böylece dedesine iyi davranacağını düşünür. Bir gece de rüyasında Maral Ana’nın boynuzunda bebek sepeti taşıdığını görür.

Bir gün nehirde kalan tomruğu çıkartmaya çalışırken biri yavru biri yetişkin iki tane beyaz maral görürler. Maraller geri dönmüştür ve çocuk da buna çok sevinir. Fakat çocuk bir gün hastalanır ve sürekli yatmak zorunda kalır. Bir gün uyandığında yaşadığı yerde ziyafet vardır. Dedesi ise çok pişman görünmektedir. Çocuk buna anlam veremez ama sofrada kesik başı görünce şok geçirir. Kesik baş beyaz marala aittir.

Çocuk bu şoka dayanamaz ve hayattaki tek hayalini gerçekleştirmeye karar verir. Bir zamanlar babasının bir beyaz gemi ile gittiğini düşünür ve uzaktan Issık Gölünden geçen beyaz gemiye gitmek ister. Bunun üzerine hasta bedenini yataktan çıkartır ve bir balık olacağını ve beyaz gemiye gideceğini düşünerek bedenini göle çıkan nehre bırakır.

Beyaz Gemi Soruları ve Cevapları

Beyaz Gemi Yorumları