Yeşil Gece

Yeşil Gece - Reşat Nuri Güntekin

Puan Tablosu

YazarOkur'lar (5.8)	Editör (7)
Kitapevi (9)	Sosyal Medya

Arka Kapak Bilgisi

Yeşil Gece Özet

Reşat Nuri Güntekin’in yazdığı Yeşil Gece, adını kitap boyunca dinin halkı istismar etmek için kullanılmasını sembolize eden türbe ışıklarından alır. 268 sayfadan oluşan roman, yenilikçi bir muallim olan Şahin Efendi’nin önce dini istismar aracı olarak kullananlara sonra ise Yunana karşı verdiği mücadeleyi konu alır. İlk kez 1928 yılında Akşam Matbaası tarafından basılan kitabın İnkılâp Kitabevi tarafından yapılan ilk baskısı 1959 yılına rastlar.

Yazıldığı dönemde kullanılan dil nedeniyle günümüz Türkçesinde pek kullanılmayan kelimeleri sıkça içeren kitabın sonunda 14 sayfalık bir sözlükçe bulunur. Yaklaşık olarak 450-500 kelimeden oluşan sözlük kısmında suret, alaka ve buhran gibi hâlâ kullanılan kelimelerin yanı sıra zehiy ve küşayiş gibi günümüz okurlarının neredeyse hiç duymadığı sözcükler de yer alır. Söz konusu kelimelerin sayıca çok olmasına ve metinde de sıkça geçmesine rağmen hem sözlük sayesinde hem de metnin bütünlüğünün okurlara tahmin imkânı sunması nedeniyle hikâyenin anlaşılmasına önemli ölçüde etki etmediği söylenebilir.

Yeşil Gece Özeti

Medrese tahsilini yarıda bırakan, darülmuallimin mezunu Şahin Efendi, İstanbul’a tayin edilmesine rağmen taşraya gitmek istediği için Şube Müdürü Basri Bey’e giderek becayiş talebinde bulunur. Becayiş yapacağı arkadaşı hazır olduğu için işlemler kısa süre içinde halledilir ve Şahin Efendi’nin yeni görev yeri Sarıova olur. Şahin Efendi, İstanbul’dan ayrılmadan önce yıllarını geçirdiği Somuncuoğlu Medresesini ziyaret eder ve orada itikadını değiştirerek medreseden çıkıp darülmuallimine geçmesine sebep olan pek çok anıyı hatırlar.

Milletin din istismarcılarının etkisinden kurtulabilmesi için yeni nesilleri kendi ideallerine göre yetiştirmesi gerektiğini düşünen ve bunu amaç edinen Şahin Efendi, Sarıova’ya vardığı günün akşamında bir ziyafete denk gelir. Böylece kasabanın önemli adamlarını bir arada görüp her biri hakkında az çok fikir edinme fırsatı bulur.
Kısa süre içinde kasabaya alışır ve kendisi gibi bekar bir muallim olan Rasim ile arkadaşlık kurar. Hem benzer düşünce yapısına sahip olmaları hem de Maarif Müdürünün izniyle mektebin üst katındaki bir odada birlikte kalmaları iki muallimin arkadaşlığını pekiştirir.

Kasabaya alıştıktan bir süre sonra Şahin Efendi, Sarıova'ya yeni bir mektep yaptırmak ister. Bu amacına ulaşmak için de türlü numaralarla eşrafın desteğini almayı başarır. Ancak önce mektep planıyla sonra ise mektebin yapılacağı arsayla ilgili sorunlar çıkar. Neyse ki iki sorun da belediye mühendisi Deli Necip sayesinde çözülür.

Şahin Efendi, amacına ulaşmak için planlarını uygulamaya çalışırken bir yandan da Hafız Eyüp gibi adamların tuzaklarıyla uğraşır ve kendisi de eski softa olduğundan hem Hafız Eyüp’ün tuzaklarından kurtulmayı hem de ileriki zamanlarda daha ihtiyatlı davranmayı başarır. Bu yaklaşımı sayesinde de ilk olarak türlü bahanelerle iptidai öğrencileri arasındaki sarıklıların azalmasını sağlayarak büyük hedefine giden yolda küçük ama önemli bir gelişme kaydeder.

Daha sonra hıfza başlamak isteyen Bedri adında bir çocuğun babasını ikna ederek çocuğun mektepte kalmasını sağlar. Ancak bir çocuğun hıfza başlamasının engellenmesi eşraf ve ahali tarafından hoş karşılanmaz ve Şahin Efendi bu olay nedeniyle dikkatleri üstüne çeker, hatta azledilme tehlikesi geçirir. Yine de bir şekilde paçayı kurtarmayı başarır ve amacına ulaşmak için yeni destekçiler aramaya devam eder.

Bu olaydan bir süre sonra mektebe bir kadın gelir ve bir akrabasının çocuğunu mektebe yazdıracağını söyleyerek Şahin Efendi ile görüşür. Kadının gidiş gelişleri sürekli artar ama çocuk bir türlü ortaya çıkmaz. Sonunda bu kadının kendisi için tehlike oluşturduğunu gören Şahin Efendi, kadını açıkça uyarır ve böylece bu tuzaktan kurtulur.

Kısa bir zaman sonra ise gece mektebin kapısına bir kadın gelir ve kendini zorla içeri aldırır. Şahin Efendi ise ne yapacağını bilemez hâlde kadından kurtulmak için bir çözüm yolu arar. Şahin Efendi’nin bu tuzaktan kurtulmasını sağlayan kişi, Şahin Efendi’yi hiç sevmese hatta ona düşmanlık beslese de hakkaniyetli bir insan olan Afif Hoca olur.

Bir sonbahar gecesinde yanan Kelâmi Baba Türbesi, Sarıova’nın gündemini tamamen değiştirir. Türbede çıkan yangının bir kundaklama olduğu düşünülür ve bu kunduklamanın failinin idadide riyaziye ve Fransızca muallimliği yapan Mehmet Nihat Efendi olduğu iddia edilir.

Sarıova’da hiç seveni bulunmayan hatta ailesi tarafından da yalnız bırakılan Mehmet Nihat Efendi’nin durumu Şahin Efendi’ye çok dokunur. Böylece Şahin Efendi, suçsuzluğuna inandığı Mehmet Nihat Efendi’nin aklanması için elinden geleni yapmaya karar verir. İşin aslını sorup soruşturur ve nihayetinde de bir avukat tutup arkadaşı Deli Necip ile Mehmet Nihat Efendi davasının takipçisi olur.

Sarıova’ya yeni gelen genç avukat İhsan’ın sayesinde davanın seyri kısmen değişir ama bu durum, Şahin Efendi ile arkadaşlarının da suç ortağı oldukları iddiasının yayılmasına da sebep olur. Ancak çok geçmeden Şahin Efendi’nin dostlarından Komiser Kâzım Efendi sayesinde yangının türbe hırsızlığını örtbas etmek için türbedarın büyük oğlu tarafından çıkarıldığı anlaşılır ve hem Mehmet Nihat Efendi hem de Şahin Efendi ile dostları başlarına bir hâl gelmeden bu olayı atlatırlar.

Sarıovalılar Şahin Efendi ile yeniden uğraşmaya başlayamadan umumi harp çıkar ve böylece en büyük düşmanlar arasında bile mecburi bir yakınlık hasıl olur. Bu sayede Şahin Efendi beş yıldan uzun bir süre boyunca yalnızca mektebi ve öğrencileriyle ilgilenir. Yunan askerleri Sarıova’yı işgal edince eşraf ile halkın kaçmaya güç yetirebilen kısmı kasabayı terk ederken mektebi kapandığı için Sarıova’da işi kalmadığı düşünen Şahin Efendi de bu kalabalığa karışır. Ancak son anda bir öğrencisini görerek hata yaptığını anlar ve kasabaya döner.

Bir gece duyduğu gürültüler üzerine dışarı çıkan Şahin Efendi, Müslüman halkın Rumlarla birbirine gireceğini ve bunun Sarıova’da felakete yol açacağını öngörerek başına bir sarık alıp halkı sakinleştirir. Şahin Efendi’nin bu davranışı, işgalcilerin takdirini kazanmasını sağlar ve ona Büyük Cami’de vaizlik yapma imkânı sunar. Şahin Efendi bu görevi kabul etmek istemese de bu yetkiyi halkın yararına kullanabileceğini düşünerek iş başına geçer. Bir yıldan fazla bir süre düşmandan yana görünerek gizli faaliyetlerini sürdürür. Yakayı ele verince de Yunan adalarından birine sürgün edilir.

Nihayet Yunan denize dökülüp ülke işgalden tamamen kurtulunca Sarıova’ya döner ve hayat gayesi edindiği değişimin Sarıova’da gerçekleştiğini görür. Ancak zamanında sırf menfaatleri için eski düzene hizmet edenlerin bugün de benzer şekilde davrandıklarına şahit olur ve artık sözde aynı cephede olmalarına rağmen onlar yüzünden Sarıova’yı terk etmek zorunda kalır.

Editör: Firdevs AÇAR

Yeşil Gece Konusu

Cumhuriyet döneminin saygın yazarlarından Reşat Nuri Güntekin Yeşil Gece romanı ile Kurtuluş Savaşı döneminde bir öğretmenin yaşadığı bedeli anlatıyor.

Yeşil Gece kitabının ana karakteri olan Şahin Bey babasının ölümü sonrası çalışarak annesine bakmak zorunda kalmıştır. Çalışmanın yanında Medrese’ye giderek eğitimi tamamlamaya çalışır. Medreseyi bitirdikten sonra öğretmen olmaya karar verir. Buna karar verirken kendisinin gördüğü gerici eğitim onun çok canını sıkmıştır ve çocukların gerçek modern eğitimi sağlamak amacı ağır basmıştır.

Şahin Bey eğitimini tamamlar ve o artık Şahin Öğretmendir. Tayini Anadolu’ya ister ve sonunda amacına ulaşarak Anadolu’nun bir kasabasına öğretmen olarak atanır. Şahin Öğretmen Ege’nin yolunu tutar ve yeni görev yeri olan Sarıova kasabasına gelir. Burada cahillik ve fakirliğin gerçek yüzünü görür.

Şahin Bey Emir Dede okulunda görev yapacaktır fakat onun atanması hem bazı kasabalılar tarafından hem de öğretmenler tarafından pek hoş karşılanmaz. Şahin Bey’in görüşleri ile kendi görüşleri pek tutmamaktadır. Şahin Öğretmen ilk olarak harabe halindeki okulu yenilemek ister fakat karşısında buna karşı çıkan bir gurup bulur. Bunun üzerine okulu yenileme fikrini bir süre bekletmeye karar verir.

Şahin Efendi görev aldığı sürece cehalet ile mücadele etmeye devam eder. Bir keresinde bir yemeğe davet edilir ve yemekte hasta bir çocuk görür. Çocuğun hastaneye götürülmesi gerektiğini belirtir fakat ailenin bilmişleri önemli bir şey olmadığında ısrar eder. Çocuk aile içinde tedavi edilmeye çalışılır fakat birkaç gün sonra hayata veda eder.

Şahin Efendi bir de çocuklarını mektepten almaya çalışan aileler ile mücadele eder. Her seferinde bir aile okulun faydalı olmadığına inanarak çocuklarını okuldan almak ister. Şahin Efendi güçlükle onları ikna eder. Bunlardan bir tanesinde de aile çocuklarını hafız yapmak ister fakat Şahin Efendinin çabası ile bundan vazgeçerler. Fakat bu kasaba içinde duyulur ve halk Şahin Efendiye farklı gözle bakmaya başlar. Şahin Efendi onların gözünde dinsiz olmakla suçlanır.

Kasabanın en mübarek yeri kabul edilen Kelami Baba Türbesinde yangın çıkar. Bunun üzerine yangının nedeni olarak Şahin Efendi görülür ve o suçlanır. Bu kez de Şahin Efendi kendisinin suçsuz olduğunu kanıtlamak için mücadele verir. Fakat avukatlar da Şahin Efendiyi savunmaktan çekinir. Halkı karşılarına almaktan korkarlar fakat en sonunda Şahin Efendiyi savunacak bir avukat bulunur. Dava sonucunda Şahin Efendinin suçsuz olduğu anlaşılır.

Şahin Efendi kasaba halkının cehaleti ile uğraşırken kasaba Yunanlılar tarafından işgal edilir. Kasaba halkının bazıları kasabayı terk edip kaçarken Şahin Efendi ve arkadaşları mücadele etmeye karar verir. Bunun sonucunda Şahin Efendi en yakın arkadaşları olan Necip ve Rasim’i kaybeder.

Şahin Efendinin halk üzerinde göstermiş olduğu yönlendirme çabaları Yunanlıların da dikkatini çeker ve bu savaşta Yunanlıların yanında olması istenir. Şahin Efendi Yunanlılardan istihbarat sağlarım düşüncesi ile bunu kabul eder. Böylece Yunanlılar ile birlikte çalışmaya başlar ve her fırsatta kurtuluş mücadelesi verenlere bilgi aktarır. Fakat halkın gözünde artık bir vatan hainidir. Yunanlılar Şahin Efendinin gerçek amacını öğrenince onu sürgüne gönderirler. Böylece Şahin Efendinin sürgün hayatı başlar.

Kurtuluş Savaşı kazanılınca Şahin Efendi de büyük emek verdiği kasabaya geri döner. Fakat kasaba halkı vatan haini olarak gördüğü öğretmeni artık aralarında istemezler. Ne yazık ki Şahin Efendinin vatan için yaptıkları halk tarafından algılanmamıştır. Bunun üzerine Şahin Efendi üzgün bir halde Ankara’ya dönmek zorunda kalır fakat Kurtuluş Savaşı sonrası hayalini kurduğu inkılapların bir bir gerçekleştiğini görmek ona teselli olur.

Yeşil Gece Soruları ve Cevapları

Yeşil Gece Yorumları