Murtaza

Murtaza - Orhan Kemal

Puan Tablosu

YazarOkur'lar (6.7)	Editör (8)
Kitapevi (10)	Sosyal Medya

Arka Kapak Bilgisi

Murtaza Özet

Mübadele sırasında Yunanistan’dan Türkiye’ye annesi ve erkek kardeşiyle göç etmiş olan yirmi yaşındaki Murtaza, o dönem bıraktıkları evleri ve bahçeleri karşılığında Türkiye’de konaklara, evlere sahip olmayı hile olarak görüp reddetmiş ve herkes tarafından çok yadırganmıştı. O dönemlerde bütün muhacirler bir anda çok zengin olmuşlar fakat Murtaza tam tersi çok zor günler geçiriyordu. Ona göre dayısı Hasan şehit düşmüştü ve bunu zengin olmak için yapmamıştı. O da dayısını örnek alıyordu. Onun gibi üniforma giymek ve komutan olmak istiyordu. Bekçi olarak atandı. Bu işi de en çok dayısı gibi üniforma giyeceği için kabul etti. Fakat vazifeyi her şeyin üstünde tutan Murtaza mahalle sakinlerine nefes aldırmıyordu. Gece on ikiyi bir dakika geçince düdüğünü öttürmeye başlıyor ışığı yanan ev görünce hemen kapıyı çalıp sorguya çekiyordu. Ona göre vazife her şeyin üstündeydi. ”Bir vazife yüksektir bir namuzdan! Vazife sırasında görmeyecek gözün evladını, demeyeceksin ciğerparem!” Mahalle Murtaza’nın işini çok ciddiye alıp diktatör gibi davranmasından rahatsız olmuştu. Çünkü Murtaza sürekli “Yukarda Allah, Ankara’da devlet hem de hükümet, burada da ben! Diyordu. En sonunda mahalleli Murtaza’yı işten kovdurmayı başardı.

Komiser, Murtaza’ya fabrikada gece kontrolcüsü olmayı teklif etti. Fabrikanın disiplinini sadece o yerine getirebilirdi. Böylece Murtaza Fen Müdürü’nün de desteğiyle yeni işine başladı. Aslında Fen Müdürü, Murtaza’yı sadece dalga geçmek için almıştı. Ama Murtaza işini o kadar çok önemsiyordu ki fabrikanın disiplininin kökten bozulduğunu düşünüyordu. İş yaparken muhabbet eden iki kişi görse hemen gidip kızıyor. Sana ne dediklerinde ise “Ben gördüm kurs, aldım çok sıkı terbiye, hem da disiplin amirlerimden” diye başlıyordu. Uyuyakalan işçileri bağırarak kaldırıyor ve işini iyi yapmayan herkesi Fen Müdürüne şikayet ediyordu. Murtaza’yı seven bir kişi bile yoktu. Onu çok kez Fen Müdürüne şikayet etmişler fakat her seferinde Fen Müdürü Murtaza’yı korumuştu.

Murtaza’nın altı tane çocuğu vardı. İkisi erkek dördü kız. İki kızı aynı fabrikada çırçır bölümünde çalışıyorlardı. Bir gün fabrikada bir kaç kişi kızların iş sırasında uyuduğunu gördüler ve hemen Murtaza’ya haber verdiler. Ellerine fırsat geçmişti. Murtaza bu söylemlere inanamadı ve gördüğü manzara karşısında şoka girmişti. Kızları gerçekten de uyuyordu. Murtaza kızı Firdevsi saçından tuttuğu gibi yere attı ve kızın başı o anda yere çarptı. Murtaza kızının haline değil kendisinin düştüğü duruma üzülüyordu. Öyle ki gidip hemen müdüre kendisini ve kızlarını şikayet edip cezalandırılmasını istedi. Fakat kızı beyin kanaması geçirmişti ve ölmüştü.

Murtaza en çok küçük oğlu Hasan’ı severdi. Onun dayısı gibi subay olacağına inanıyordu. Büyük oğlundan ise umudu kesmişti. Bir gün küçük oğlu Hasan bakkaldan çaldığı çeyrek ekmekle yakalandı. Haberi duyan Murtaza hemen oğlunun yanına koştu. Ordanda hakime. Hakim ceza vermeyeceğini söyledi. Fakat Murtaza oğluna ceza verilmesini ve hapise atılmasını istedi. İşte Murtaza böyle bir karakterdi.

Murtaza Kitap Özeti

Murtaza, Yunanistan’dan Türkiye’ye mübadele göçü ile gelir. Bir hayali vardır: o da Hasan Dayısı gibi şehadet şerbeti içmek. Murtaza, kendini halka adanmış bir kul olarak görür. İşini doğru ve tam yapma gayesindedir. Yanlış yanlıştır, doğru da doğrudur onun için. Oysaki doğruların bile yanlışı vardır. Doğruyu her zaman her yerde savunmaya çalışan Murtaza, toplumla ve bireyle çatışmaya girer. Bu çatışma insanların yanlışından ve Murtaza’nın yanlışından kaynaklanır. Akrabası da olsa doğruyu savunmaktan vazgeçmeyen Murtaza, kendi doğrularıyla yapayalnız bir adamdır. Parada pulda gözü olmayan Murtaza, aile bireylerinin tepkisini çeker. Murtaza çok farklı düşünceye sahiptir. Hasan Dayısı şehit olmuş, toprak altında yatıyorken ona rahat yüzü yoktur. Para, mal, mülk istemez. Küçük kardeşi zengin olur ve annesi de vefat eder. Murtaza, kız kardeşiyle İstanbul’a gider. Kız kardeşi burada yuvasını kurar. Murtaza da mavi gözlü, güzel bir kadınla evlenir. Bu kadın da Murtaza gibi paraya önem vermemektedir. Hayalini çocuklarının üstünde de kurmak isteyen Murtaza erkek çocuk hayal etmektedir. Onu Hasan Dayısı gibi asker yapacak ve bu uğurda şehadet şerbetini içecektir. Beklediği gibi Hasan doğar. Hasan, futbola meraklı bir çocuk olup çıkar. Tercihini de sanat okulundan yana yapar. Murtaza hayal kırıklığına uğrar. İkinci bir erkek çocuk beklemektedir. Ardı ardına Firdevs, Cemile, Zehra adında üç kızı olur. Bu durum onu adeta çileden çıkarır. En sonunda bir oğlu daha olur. Bu erkek çocuğun adını da Hasan koyar. Hasan’ın abisinden gözü açıktır. Babasının zaafını kullanır. Babasına askeri okulda okuyacağını söyler. Onu sürekli kandırıp para almaktadır. Babası ise ona inanıp bu uğurda tüm fedakârlığı yapmaktadır. Murtaza, mahallede bekçilik yapmaktadır. Aşırı disiplinli bir bekçidir. Mahallenin kedisini bile terbiye etmeye çalışır. Bir gece ışıkları yanan apartmanın penceresini tıklatarak uyumalarını söyler. Bekçiliği fazlasıyla abartarak insanların sabrını zorlamaktadır. Mahallede bir sarhoş ile inatlaşır onu karakola götürmeye çalışır. Bunun için diğer bekçilere iş buyurur. Bekçiler onun dediklerini önemsemez. Çünkü onlar da kendileri gibi aynı eğitim ile işe gelmişlerdir. Halk fırkası ve Serbest Fırka tartışmaları Murtaza’yı kutuplaştırır. İnsanlarla yaka paça olmaya başlar. Mahalleden fabrikaya atanır. Artık burada bekçilik yapmaktadır. Siyasi tartışmaların sonucunda kafasına sandalye ile vurulur. Kanlar akarken Murtaza, Hasan Dayısı gibi şehadet şerbetini içtiğine inanmaktadır. Fabrikadaki işçiler Murtaza’yı sevmez. Onu fabrikadan göndermek için birçok yol denerler. İşin garibi Murtaza’nın disiplini fabrikada işe yaramıştır. İşçilerin tepesine zebella gibi dikilen bu bekçiyi istememektedirler. Nerde işini kaytaran varsa tespit edip gerekli uyarıyı yapmaktadır. Murtaza’nın iki kızı da bu fabrikada çalışmaktadır. İşçiler kızının iş esnasında uyuduğunu görünce babası Murtaza’ya haber verirler. Murtaza, kızlarının uyuduğunu görünce utanır, yerin dibine geçtiğini hisseder. Atmaca misali kızının kafasına çöker ve onu yere atar. Kız başını tutarak ağlamaya başlar. Fabrikadaki işçiler haber verdiklerine pişman olurlar. İşlerin bu derece büyüyeceğini bilmemektedirler. Âkile Hala, yardımsever bir kadındır. Bu kızcağıza yardım eder. Küçük kız, beyin kanaması geçirir ve ölür. Murtaza’nın hayallerini bağladığı küçük oğlu Hasan, bakkaldan çeyrek ekmek çalar. Görenler çocuğu kovalamıştır. Çocuğa araba çarpmıştır. Elindeki ekmek bir yana kendisi bir yana yuvarlanmıştır. Babası Murtaza, çocuğunu affetmez ve onun gereken cezayı alması taraftarıdır. Mahkemeye şahit olarak katılır. Hâkim ondan konuşmasını ister. Murtaza, aç bile olsa oğlunun ekmek çalmaması gerektiğini savunur. Küçük oğlunun cezalandırılmasını ister. Salondan emin adımlarla çıkar.


DEĞERLENDİRME

Orhan Kemal’in “Murtaza” adlı romanı Varlık gazetesinde 1952 yılında tefrika edilmiş ve kitap olarak basılmıştır. Çıktığı dönemden bu yana çok büyük ilgi görmüştür. Karakterleri canlıdır. Kara mizahın güzel bir örneği olan eserde Murtaza’nın otorite ve doğru ile mücadelesi anlatılır. “Murtaza” edebiyatımızda tipleşmiş bir kahraman olmuştur. Romanın ilgi görmesiyle 1986 yılında filmi de çekilmiştir. Edebiyatımızda mutlaka okunması gereken bir eserdir.

Yazan: B. Öğretmen

Murtaza Konusu

Türk Edebiyatı’nın önemli eserlerinden biri olan Murtaza Orhan Kemal tarafından yaratılmış çok ünlü bir karakterdir. Kitap çok akıcı olmakla birlikte Murtaza karakterinin çok farklı dünyasına konuk oluyorsunuz. Kurallara ve devlete kendi öz çıkarlarından daha çok önem veren Murtaza karakterine çok güldüğüm ve haline acıdığım zamanlarda oldu. Ben hikayeyi trajikomik olarak nitelendirdim.

Murtaza Soruları ve Cevapları

murtaza kimin eseri?

Murtaza Orhan Kemal'in bir eseridir.

Murtaza Yorumları