Fen bilimleri dersinin önemli konularından olan hücreyi geniş biçimde ele alan Şu Acayip Hücre, Acayip Şeyler Dizisinin dokuzuncu kitabı. Tarık Uslu’nun yazdığı kitap, 9 yaş ve üzeri okurlar için uygun olsa da hem birkaç yaş küçük hem de üst sınır olmaksızın daha büyük okurların da ilgiyle okuyabileceği niteliğe sahip. İlk kez 2012 yılında Uğurböceği Yayınları tarafından basılan kitap, 190 sayfa ve 16 bölümden oluşmakta. Sevgi İçigen’in çizdiği siyah beyaz resimlerle çok daha eğlenceli bir hâle bürünen kitabın dilinin oldukça sade ve bir o kadar da komik olduğunu söylemek mümkün.
Şu Acayip Hücre Özeti
Çok mikroskobik bir hikâye
Ümmüş Pörtlek İlköğretim Okulunun 6-C sınıfının öğretmeni, bir öğrencisinden ertesi gün okula gelirken bir soğan getirmesini ister. Öğretmenlerinin bu ilginç isteği üzerine öğrenciler, soğanla sınıfta neler yapabileceklerine dair birbirinden ilginç fikirlerini sıralarlar. Sonunda öğretmenleri soğan zarındaki bitki hücrelerini mikroskopla inceleyeceklerini söyleyerek öğrencilerin merakını giderir.
Mikroskobun kısa tarihi
Başlangıçta ancak pire gibi minik canlıların bacaklarını saymaya yarayacak kadar bir büyütme özelliği taşıyan ilk mikroskoplar 17. yüzyılın başlarında yapılmaya başlanır. Daha sonra ise Robert Hooke, Swammerdam, Marcello Malpighi, Leeuwenhoek, Carl Zeiss ve Ernst Abbe gibi bilim insanları tarafından geliştirilerek bugünkü hâlini alır. Hücre ismi ise Robert Hooke’un bir şişe mantarını mikroskopta incelemesi üzerine gördüğü minik odacıklara benzeyen ölü mantar hücrelerini cell yani hücre olarak adlandırmasıyla ortaya çıkar.
Hücrenin keşfi
Hücre keşfedildikten sonra tüm canlıların hücrelerden oluştuğu, hücrelerin canlıların en küçük yapı taşı olduğu ve yeni hücrelerin eski hücrelerden üretildiği bilgilerini içeren Hücre Teorisi ortaya atılır. Elektron mikroskoplarının geliştirilmesiyle de hücreler hakkında daha fazla bilgi sahibi olunur ve hücrelerin aslında sanıldığı kadar basit olmadığı keşfedilir.
Mikroskoptan nasıl bakılır?
6-C sınıfının laboratuvar dersi gelip çatınca öğrenciler öğretmenleri eşliğinde heyecanla laboratuvara gider. Öğretmenlerinin lamın üzerine koyup üzerine bir sıvı damlattıktan sonra lamelle sıkıştırıp mikroskoba yerleştirdiği soğan zarını ilgiyle inceler ve bir bitki hücresinin neye benzediği hakkında fikir edinirler.
Protein nedir anacığım?
Et, yumurta, mercimek gibi gıdalarda bolca bulunan protein, canlıların yapı taşıdır ve proteinin kelime anlamı “en önemli” demektir.
10 Mikronluk fabrika
Hücreler dokuları, dokular organları meydana getirir. Hücrelerin organlarına ise organel denir.
Hücrenin derisi
Plazma zarı ve plazmalemma olarak da adlandırılan hücre zarı, hücrenin derisi sayılır. Hücreyi korur ve hücre içiyle hücre dışı arasında gerçekleşmesi gereken alışverişi sağlar.
Jöle değil sitoplazma
Hücre zarı ile hücre çekirdeğinin arası sitoplazmayla doludur. Sitoplazma içerisinde endoplazmik retikulum, ribozom, lizozom, mitokondri ve golgi cisimciği adlarında birbirinden farklı görevlere sahip organeller bulunur.
Hücrenin çekirdeği ve çekirdeğin çekirdeği
Hücre çekirdeğinde kısaca DNA olarak bilinen ve ilgili hücrenin ait olduğu canlının özelliklerini taşıyan bir kod bulunur.
Bana DNA'nı söyle sana…
Deoksiribo Nükleik Asit anlamına gelen DNA’lar adenin, timin, sitozin ve guanin adlı moleküllerin birleşiminden oluşur. Söz konusu bazların belli bir kurala göre bağlanarak oluşturduğu zincir demek olan DNA’lar ise kromozomları oluşturur.
Çocuklar neden anne babalarına benzer?
İnsan vücudundaki tüm hücreler 46 kromozomdan oluşurken üreme hücreleri 23’er kromozomdan oluşur. Böylece bir bebek, kromozomlarının yarısını annesinden diğer yarısını da babasından alır ve bu sayede iki ebeveyninin de farklı özelliklerini kopyalayarak hem annesine hem babasına benzer.
Kız mı erkek mi?
Bir bebeğin kız mı yoksa erkek mi olacağı babasının 23. kromozom çiftindeki kromozomlardan hangisinin baskın çıkacağına bağlıdır. Babanın XY şeklindeki 23. kromozom çiftinin X kromozomu kız, Y kromozomu ise erkek bebek oluşmasına sebep olur.
Yuvarlak kırmızı hücreler
Alyuvarların diğer ismi, kırmızı oyuk anlamına gelen eritrosittir. Diğer hücrelerin aksine organelleri bulunmayan eritrositler, hemoglobin adlı proteinlerle doludur. Hemoglobinin görevi ise alyuvarlar sayesinde damarlarda dolaşarak vücutta oksijen ve karbondioksit taşımaktır.
Cengaver lökositler
Alyuvarlarla birlikte kanı oluşturan bir diğer hücre de akyuvarlardır. Diğer adı lökosit olan akyuvarlar, alyuvarlara göre oldukça az sayıda bulunur. Ancak vücudun hastalanması hâlinde çoğalarak mikroplarla savaşır ve vücudun iyileşmesinde önemli bir rol oynar.
Her yere sinir olan hücreler
Beyindeki sinir hücreleri yani nöronlar dendrit, akson ve miyelin kılıf gibi ilginç bölümlerden oluşur. Vücudun tümünü saran sinir sistemi de beyinle vücuttaki diğer organlar ve dokular arasındaki bağlantıyı sağlar.
Küçük yeşil fabrikalar
Bitki hücresinde, insan ve hayvan hücrelerinde bulunmayan özel bir organel bulunur. Klorofil adındaki bu organel sayesinde bitkiler fotosentez yaparak besin üretip gelişimlerini devam ettirir.