Deliliğe Övgü

Deliliğe Övgü - Erasmus

Puan Tablosu

YazarOkur'lar (6.1)	Editör (9.5)
Kitapevi (10)	Sosyal Medya

Arka Kapak Bilgisi

Deliliğe Övgü Özet

Erasmus, sıkıntısını çektiği lumbago hastalığı sebebiyle 1509 yılında, kendisi gibi Hristiyan hümanizminin önemli temsilcilerinden olan dostu Thomas More’nin davetlisi olarak İngiltere’ye gider. Yolculuğu sırasında tasarladığı ve More’nin evinde yazdığı Deliliğe Övgü, beş asrı aşkın süredir Erasmus’un en çok tanınan ve sevilen eseri olmaya devam etmektedir.

16. yüzyılda edebiyat, tiyatro ve plastik sanatlarda sıklıkla karşımıza çıkan “delilik” kavramı Erasmus’un eserinde More’nin soyadının Latince “morus” ve Yunanca “moria” kelimelerini çağrıştırmasıyla oluşmuştur. Erasmus bu eserinde delilik kisvesi altında ironi yöntemiyle düşündürmeyi amaçlar. Bunu yaparken Platon’un mağara alegorisinden de destek alır.

Deliliğe Övgü, üzerinde profesör cübbesi, başında zilli soytarı külahı olan Delilik Tanrıçası Stultitia’nın (Yunanlıların deyişiyle Môria) kendini tanıtmasıyla başlar. Stultia, annesi Neotes (Gençlik) ile babası Plutus’un (Zenginlik) birleşmesiyle kutlu ruhların sonsuz bir mutlulukla yaşadığı cennet olan Ruhlar Adasında doğmuştur. Methe (Sarhoşluk) ve Apaedia (Cehalet) sütanneliğini yapmıştır. En büyük yardımcıları; evlilik ve üremenin destekçisi Anoia (Kaçıklık), her türlü badireyi atlatıp boşanmanın ardından ikinci kez evlilik yapmanın destekçisi ve ihtiyarlığın eşlikçisi Lethe (Unutkanlık), soylu meclisinin demirbaşı Kolakia (Dalkavukluk), Stultitia’nın sahneye çıkmasında da büyük rol oynayan, doğanın en büyük armağanı Philautia (Kendini Beğenmişlik), aşıkların kutsal kaynağı Hedone (Haz), ruhun en büyük tutkusu Tryphe (Şehvet), insan söz konusu olduğunda doğanın tavrı olan Hypnos ( Derin Uyku), özellikle keşişlerin tevazu ve yoksulluğu kutsamalarındaki davranışlarının kaynağı Komos (Taşkınlık) ve filozof kandilinden nasiplenmeyi aklından bile geçirmeyen Misoponia’dır (Tembellik).

Delilik “gerçek, kutlu bilgelik deliliktir” ve “kendini bilge sanmak yani budalalık gerçek deliliktir” temaları arasında bir insanlık geçidi sunar. Stultitia’nın hedefinde krallar, filozoflar, hatipler, avukatlar, şairler ve yazarlar, kilise ve ilahiyatçılar, azizler, keşişler, hekimler, kumarbazlar, simyacılar, avcılar, Erasmus’un kendisi kısaca yardımcılarının imkanından sınırsızca yararlanan beşeriyet vardır. Bir maymuncuk görevi gören delilik, çocukluktan yaşlılığa, dostluktan aşka ve evliliğe, savaştan siyasete, bilimden edebiyata ve din kurumlarına hayatın her aşamasında kendine yer bulur. Dünyada, her dakika aklın hizmetinde olan ve deliliğin herhangi bir türüne tutulmamış bir kimsenin varlığını sürdürmesi söz konusu olamaz. Böylesi bir gayeyle çalışan bilgeler neşe ve mutluluk kaynağı olan delilikten mahrum kaldıklarından dolayı belli bir süre sonra hayatlarına son verirler.

Erasmus’un savunduğu insancıllık küçümsemeyi kesinlikle reddeder. Yüzyıllar boyunca görmezden gelinen halk kitleleri Deliliğe Övgü’de yeniden değer kazanır. Herhangi bir maskenin ardına sığınmadan sadece doğanın kılavuzluğunda ve güdüsünde yaşayanlar insanların en erdemlilerindendir. Bu kişiler hayatlarını cehenneme çeviren kurallar silsilesinden muaftırlar. Aynı zamanda kendilerine Tanrı katında kutsallık atfedilmiştir.

Anlatıcının hayali olması hiciv sanatı için zengin imkanlar doğurur ve bu sayede yazarı politik ve toplumsal tehlikelerden korumuş olur. Ayrıca karakterin kadın olarak seçilmesi söz konusu dönemde gelecek eleştirilere daha en başta bir kaçış sağlar. Ancak Erasmus’un kullandığı bu yöntemler pek de işe yaramamıştır. Deliliğe Övgü, Katolik Kilisesinin hazırladığı Index Librorum Prohibitoruma (Yasaklı Kitaplar Listesi) alınmış, uzun yıllar okurları bu entelektüel ve sanatsal birikimden yoksun bırakmıştır.

Bu eseri hakkını vererek okumak için Homeros’un İlyada ve Odysseia’sını, Kitab-ı Mukaddesi, Yunan ve Roma mitolojisini, Erasmus’un hayatını, çağdaşlarını, 15. yüzyılın son çeyreğiyle 16. yüzyılın ilk çeyreği arasındaki dönemin siyasal, dinsel, toplumsal yapısını iyi bilmek gerekir. Bu sayede, eleştirilen kişiliklerin varlığını halen sürdürdüğünü ve temelde her şeyin aynı kaldığını görmek açısından Deliliğe Övgü’nün her çağa hitap eden yetkinlikte bir başyapıt olduğu daha net anlaşılır.

Editör: Pınar Tufanlı

Deliliğe Övgü Soruları ve Cevapları

Deliliğe Övgü Yorumları