Gündökümü

Gündökümü - Tomris Uyar

Puan Tablosu

YazarOkur'lar (6.2)	Editör (9)
Kitapevi (10)	Sosyal Medya

Arka Kapak Bilgisi

Gündökümü Özet

Gündökümü I- Bir Uyumsuzun Notları- Tomris Uyar

Tomris Uyar Gündökümlerini yazma amacını “Bu ülkede yaşayan bir kadın, bir anne, bir edebiyatçı, bir yurttaş olarak toplumun geçirdiği değişimin onda bıraktığı izleri aktarmak” olarak ifade eder. 1975’ten 1999’a kadar yazdığı “deneme-öykü-günlük arası bir tür” olarak tanımladığı günlükleri 2003 yılında YKY tarafından Gündökümü-Bir Uyumsuzun Notları adıyla iki cilt halinde yayımlanmıştır. Gündökümü I’de 1975, 1976, 1978, 1979, 1980, 1981, 1983 ve 1984 yıllarını kapsayan ve 8 Nisan 1976 SBF Baskını, Şaban Karataş’ın TRT Davası, YAY-KUR Olayları, 1977 Genel Seçimleri öncesi Ecevit’e suikast girişimi ve Demirel’e yumruklu saldırı, 12 Eylül Darbesi, 24 Ocak Kararları ve Kepenk Kapama Eylemleri, Barış Derneği Davası, 1983 Türkiye Genel Seçimleri ve ANAP’ın İktidara Gelmesi, KKTC’nin Kurulması, Aydınlar Dilekçesi Olayı gibi siyasal ve toplumsal olayların etkisi altında geçen dokuz yıl Sesler, Yüzler, Sokaklar (1975-1979) ve Günlerin Tortusu (1980-1984) başlıkları altında toplanmıştır.

Uyar’ın güncelerinde beş-altı yaşlarındayken yaşadığı hamam tecrübesini nedeniyle edindiği fobi, bayram hazırlıklarının kendisinde yarattığı panik, deprem korkusunun temeli, kilosuna olan takıntısı, temizlikçi gelmeden önce yapılan seremoniler gibi çocukluk ve gençlik yıllarına ait olay ve durumlar yer alır. Çünkü bu deneyimler Tomris Uyar’ın kişiliğinin şekillenmesinde önemli rol oynamaktadır. Ailesi ve çevresiyle ilişkileri, karşı cinsle olan iletişimi, hangi mesleğe yöneleceğini belirlemesi gibi durumların kaynağı geçmiş deneyimlerdir. Annesi Celile Gedik gibi çeviriye yönelen, V. Woolf, J. Berger, R. P. Finn, L. Carrol, A. Jolly, J. Rulfo, A. S. Exupéry, J. L. Borges, L. Hellman, E. A. Poe, A. Jolly, J. Agee, K. Vonnegut gibi pek çok yazarı dilimize çeviren Uyar’ın çeviri süreci güncelerinde büyük yer kaplar.

Vüs’at Bener, Adalet Ağaoğlu, Bilge Karasu, Metin ve Füsun (Akatlı) Altıok, Selçuk Baran, İlhan Berk, Ferid Edgü, Demir Özlü gibi isimlerle olan dostluğunun yanında imza gününde yalnız bırakmamak için Turgut Uyar ve Edip Cansever’le yanına gittiği Selim İleri’nin Ölüm İlişkileri kitabını okuduktan sonra yaşadığı hayal kırıklığı şu sözlerle 1979 Gündökümü’nde yer alır: “Düşünün: en az üç yıl süreyle haftada en az iki kere gittiği, sunulan yemeklerle içki tükettiği, dahası dost yüzü gördüğü evlerdeki kişileri, yazar, hiç çekinmeden karalıyor, okura “ihbar” ediyordu. Bunu da ahlak ve eleştiri adına yapıyordu!” Yazarlar Sendikası’nın düzenlediği toplantıda tanıştığı Cengiz Aytmatov’un duruşu ve eserleri de Uyar’ın eleştiri oklarından nasibini alır.

Kadın, aile, cinsellik, çocuk büyütme gibi konuları ele alan, Almanya’da çıkan Eltern adlı derginin iş birliğiyle 1976’da ülkemizde yayın hayatına giren Elele dergisinde yazma önerisi Uyar’ı önce “Yapabilir miyim?” tedirginliği yaşatsa da bu işi 13 söyleşi, 96 yazısıyla 1985 Ocak’ına kadar sürdürmüştür. Buradaki yazıları da kimi zaman gündökümünde paralel olarak ilerlemiş ancak dergideki yetkin ve ciddi dili, kitabında karamsar ve samimi olarak değişim göstermiştir.

“Hangimiz bir kedi kadar bağımsız, barışığız dünyayla” sözüyle kedilere olan hayranlığını sık sık dile getiren, 1988’de ölen kedisi Gülüver için Cumhuriyet Gazetesinde ölüm ilanı veren Uyar, güncelerinde de sık sık kaybolan ve geri gelen kedilerine, komşu şikayetlerine yer vermiştir.

Uyar’ın 1973 güncesi bir aylık ABD ziyaretine ayrılmıştır. Kızılderili ve zenci sorunları, kadın hakları, Grand Canyon, Washington, Chicago, Illinois, New Salem, Greenville, New Orleans izlenimleri, Imamu Amiri Baraka, Leon Forrest, Margaret Walker, Ellen Douglas, Ernest J. Gaines ile tanışma ve söyleşi bu ziyaretin önemli ayrıntılarıdır.

Turgut Uyar’ın nedeni bilinmeyen ve sık sık tekrarlanan kırıkları, tedavi süreci, hastane izlenimleri; babası, ağabeyi ve oğlu Hayri Turgut ile iletişimi; ev işlerini yapmayı sevmesine rağmen “kendine ait bir oda” isteği; düzmece senetler düzenleyen bir üçkağıtçıyla olan davası; edebiyat eserlerinin sinemaya uyarlanması hakkındaki görüşleri; Lucretius’tan Turgut Uyar ile ortaklaşa çevirdiği Evrenin Yapısı adlı eserinin TDK Çeviri Ödülü alması karşısında duyduğu gurur; Yürekte Bukağı kitabıyla Sait Faik Hikâye Armağanını aldığı gün yaşadıkları ve hissettikleri yazarın değindiği diğer konulardır.

Her ne kadar sıra dışı kimliğiyle Türk edebiyatının uyumsuz kadını olarak anılsa da bu olumsuz gözüken lakap aslında Tomris Uyar’ın yazınsal hayattaki yerinin farklı ve özel olduğunu vurgular. Bu farklılığın, ataerkil toplum karşısında gelenekleri reddetmesi, anti-gender bakış açısıyla ezilen, maddi, manevi sömürülen kadına destek çıkması ve yazılarını bu düşünce temelinde oluşturmasından kaynaklandığı kolaylıkla söylenebilir.

Editör: Pınar Tufanlı

Gündökümü Soruları ve Cevapları

Gündökümü Yorumları