Dört Arketip

Dört Arketip - Carl Gustav Jung

Puan Tablosu

YazarOkur'lar (6.2)	Editör
Kitapevi (9.9)	Sosyal Medya

Arka Kapak Bilgisi

Dört Arketip Özet

Arketip; özgün, ilk örnek anlamına gelip insanlığın var olduğu ilk anlardan itibaren kollektif bilinçdışı yoluyla nesilden nesile aktarılmaktadır. Arketipler, insanın dünyada ortaya çıkmasıyla görülmüştür, kalıtsaldır ve evrenseldir. Arketip kavramını psikolojiye ilk sokan Carl Gustav Jung’dur.

Arketiplerin ortaya çıkması için dışsal bir faktöre gerek olmadığı her zaman ve her yerde ortaya çıkabileceğini belirtmiştir. Tanrı’nın bir yerde kişinin içinde olduğunu “Çünkü “Tanrı” bir mit değil, insanın içindeki Tanrısallığın ortaya çıkmasıdır.” sözleriyle belirtmiştir. Tanrı ruhsal arketiplerin en özüdür.

Dört Arketip kitabının ilk bölümünde Anne Arketipi üzerinde durmuştur. Annenin üç önemli özelliği, bakıp büyüten, besleyen iyiliği, arzu dolu duygusallığı ve yeraltına özgü karanlığıdır. Çocuk psikesi üzerindeki bütün o etkilerin tek kaynağı kişisel anne değil, anneye yansıyan arketiptir; bu arketip anneye mitolojik bir arka plan vererek ona otorite, hatta tanrısallık katar. Travmatik etkilerini ikiye ayırırsak; kişisel annenin gerçekten sahip olduğu karakter özellikleri ya da tutumlardan kaynaklananlar; iki, kişisel annenin görünürde sahip olduğu, aslında çocuğun anneye yansıttığı arketipik özelliklerden kaynaklanabilmektedir. Ben bilincinin uyanmasıyla birlikte kişisel anne ile ayrılık başlar. Anne imgesinde ki gizem ortadan kalkar ve en yakına yöneltilir bu kimi zaman bir büyük anadır. Hem bilgelik hem cadılık özellikleri taşır.

Kitabın ikinci bölümü yeniden doğuş üzerinedir. 5 yeniden doğuş üzerinde durulmuştur; ruh göçü, reenkarnasyon, diriliş, yeniden doğuş, dönüşüm sürecine katılım. Yeniden doğuş ifadesi insanlığın ilk ifadelerinden biridir. Bu ilk ifadelerin temelinde benim Jung’un “arketip” diye tanımladığı şeyler yer alır. İki adet dönüşüm deneyimi yer alır. Yaşamın aşkınlığı deneyimi; kutsal ritüeller aracılığıyla yaşanan ve doğrudan deneyimlerdir. Öznel dönüşüm; kişiliğin azalması, çoğalma anlamında dönüşüm, içsel yapının değişimi, bir grupla özdeşleşme, bir kült kahramanıyla özdeşleşme, büyülü işlemler, teknik dönüşüm, doğal dönüşüm. Jung, yeniden doğuşu metafizik ve felsefi önemlerinden bağımsız olarak sadece psikolojik açıdan inceliyor.

Üçüncü bölüm masallarda ruhun fenomenolojisi üzerine başlığıyla adlandırılmıştır. Almanca Geist sözcüğü üzerinde durulmuştur. Geist sözcüğü ile maddenin karşıtı olan ilke tanımlanır. Daha sonra da ruhun düşlerde kendini göstermesi üzerinde durulmuştur. Mitoloji çoğul düşlerdir, düşler de tekil mitler; aynı şekilde masallar da mitler gibi ortak fantezilerdir ve düşlerde ortaya çıkan kolektif bilinçdışının imgelerini içerirler. İnsanın en büyük günahı bilinçsizliktir ama insana yol gösterip örnek olması gerekenler bile bilinçsizliğe hürmet ve rağbet ediyor. Liderlerin gözünün, kendilerinin olsun doğru yoldan sapmayacağı kadar açılabilmesi için daha ne kadar çaresizliğe düşmek gerekiyor diye sorgulamıştır Jung. Psikolojik çerçevede geçmiş ve gelecek rejimlere gönderme yapmaktadır.

Hilebaz figürünün psikolojisi üzerine adlı bölümde Jung, hilebazın mitlerden masallardan tarihteki karnaval ve şölenlerden günümüze kadar dönüşümünü ve gölgenin “anima” yani erkeğin içindeki kadın; “animus” yani kadının içindeki erkek olarak tanımlıyor. Hilebaz, tüm insanlar için gölge figürüdür, bireyin düşük karakter özelliklerinin bileşimidir. Uygar insanın hilebazı unuttuğunu fakat kimi zaman metaforik ve figüratif olarak anımsadığını belirtmiştir. Tabular rasa (boş levha) kavramının uğursuz olduğunu normal koşullar altında bireyin de normal olacağı yönündeki inancı desteklediğini belirtmiştir. Bu koşullarda birey esenliğini devletten bekler ve kendi yetersizliğinden toplumu sorumlu tutar. Her şeyi kolayca halleden insan var oluşun anlamına ulaştığını sanır. Böylece bilinçdışı gölgenin yerini alarak onun bilinçsizliğini besler, birey kendisini çevreye bağımlı hisseder ve kendi içine bakma yetisini yitirir. Dolayısıyla etik değerleri, neyin yasak ya da zorunlu olduğu bilgisiyle bastırır.

DEĞERLENDİRME

Dört Arketip, 1976’da basılmış “Die Archetypen und das kollektive Unbewusstle” olan 463 kitabın tam çevirisi değildir, henüz bir tam metin çevirisi de yapılmamıştır. Kitap makalelerden oluşan seçkilere dayanarak hazırlanmıştır.

Kitabın dilinin alana ilgisi ya da alanla ilgili bilgisi olmayan okuyuculara ağır geleceği kanısındayım. Jung’un kuramının daha yakından tanındıktan sonra kitabın okunması daha anlamlı olabilir. Jung, bana göre insan doğasına en detaycı yaklaşan psikanalisttir. Kuramının incelikleri ve psikoloji alanına kattığı muhteşem detaylardan birisi de bu kitabın konusu olan arketiplerdir. Arketipler insan doğasında bulunan enerjinin kaynaklarıdır. Sizde kitabı okurken bu enerjiyi fark edecek ve daha kolay anlam yükleyebileceksiniz.

Editör: Ceren Kozalıoğlu

Dört Arketip Soruları ve Cevapları

Dört Arketip Yorumları