Akıl Tutulması

Akıl Tutulması - Max Horkheimer

Puan Tablosu

YazarOkur'lar (5.7)	Editör (9)
Kitapevi (10)	Sosyal Medya

Arka Kapak Bilgisi

Akıl Tutulması Özet

Felsefe yolda olmaktır der Karl Jaspers. Uzun bir süreçte, felsefeyi tanımlayan bir kalıp haline dönüşmüştür bu sözü. Hiç bitmeyen, çeşitli duraklarla güzelleşen, gelişen bir yapısı vardır felsefenin. Tarih üzerinde birçok filozof felsefe adına bir taş daha eklemişlerdir Max Horkheimer de bu filozoflardan birisidir.

Hayatının büyük bir bölümünde Marksist düşünceyi benimseyen Max Horkheimer, Frankfurt okulunun müdürlüğüne getirildiğinde de, okulun çalışma konularını toplumsal felsefeye yöneltmiştir. Horkheimer’e göre toplumsal felsefe -kitabın önsözünde yer aldığı üzere- “insanların durumunu tekil bireyler olarak değil, bir topluluğun parçaları olarak yorumlama çabasıdır” (Sayfa 11)

Horkheimer 1. Dünya savaşı döneminin Almanya’sında, özgür dünya düşüncesiyle yetişmiş bir filozof olarak bu eseri kaleme almıştır. Onun bu eserinde ve fikir gelişiminde arkadaşlarının da büyük katkıları olmuştur.

Akıl Tutulması’nın günümüzdeki basımlarında ODTÜ mezunu yazarlık, çevirmenlik, editörlük gibi işlerle meşgul olmuş Orhan Koçak’ın önsözü mevcuttur. Bu 57 sayfalık önsözde; o dönemin felsefi, siyasi yönleri, Frankfurt okulunun kuruluşu, gelişmesi, kapanması, Max Horkheimer ve dostlarının tüm bu gelişmeler içindeki yeri, Max Horkheimer’in hayatı, düşünce tarzı, Akıl Tutulmaları’nın yazılma evrelerine değinilmiş, geniş çaplı bilgiler verilmiştir.

Böylesine uzun bir önsözün –hele de önsözlere pek önem vermemekle övünebilen bir toplumsal yapısı içerisinde- kendini okutabilmesi gerçek bir mucize gibi geliyor kulağa. Ancak felsefenin büyülü yolu dikkatini çekmiş kimseler için ise bulunmaz bir kaynak niteliğini taşıyabilir bu önsöz. Frankfurtçular olarak da anılan bu topluluğu kavrayabilmek, o dönemin felsefesini idrak edebilmek, eğer hiçbiri hakkında fikre sahip değinil ise kitabın yapısını kavrayabilmek için temel altyapıyı oluşturan bir önsöz…

Akıl Tutulması 5 kısımdan oluşan bir eser olarak karşımıza çıkıyor. Araçlar ve Amaçlar bölümünde Max Horkheimer’in akıl üzerine düşünceleri hakkında ki yazıları yer alıyor. SIRADAN İNSANLAR şeklinde başlayan bu bölüm; aklın tanımının sıradan insanlarca gereksiz olduğunu söyleyerek akıl üzerine çeşitli söylemler öne sürüyor. Bu bölümde akıl ikiye ayrılıyor. Öznel akıl ve nesnel akıl. Öznel akıl bireysel akıl şeklinde de algılanabilir, nesnel akıl ise toplum çıkarlarına uygun akıl şeklinde yorumlanabilir. Max Horkheimer burada Platon’un devlet adlı eserine de değinerek, nesnel akıl ve öznel akıl hususundaki temel farkları açıklamaya çalışıyor.

Çatışan Reçeteler aslında bölümün içeriğini en iyi anlatan başlık olmuş. İkinci bölümde daha çok bilim ve felsefe üzerinde duran Max Horkheimer, bilimin felsefenin yerini tutmaya başladığına da değinmiştir. Aynı zamanda pozitivistlerden de bahseden Horkheimer onlar hakkında şöyle bir cümleye yer vermiştir:

Onlara göre, bilimsel yönteme güvenemeyen yüreksiz entelektüeller, sezgi ya da vahiy gibi başka bilgi yöntemlerine bel bağlamıştır. Oysa bize gerekli olan, bilime tam güvendir.

(Max Horkheimer – Akıl Tutulmalar sayfa 100)

Kitap genel olarak incelendiğinde, 5 bölümde anlatılan her şey bize “toplumun akıl tutulmasını” verir. Birey toplumdur, toplum ise bireydir.

…Herkes kendi başının çaresine bakmaya girişince bireysellik zedelenmektedir.

Toplumdan mutlak olarak kopmuş birey her zaman bir yanılsamaydı. Bağımsızlık, özgürlük tutkusu, halden anlamak ve adalet duygusu gibi en beğendiğimiz insani özellikler bireysel olduğu kadar toplumsal özelliklerdir. Gelişmiş birey, gelişmiş bir toplumun ürünüdür.


(Max Horkheimer – Akıl Tutulması sayfa 158)

Genel olarak Akıl Tutulması kitabını özetleyen paragraf olarak gösterilebilir bu cümleler. Max Horkheimer’in duygu ve düşünce dünyasının en net anlaşıldığı kısımdır. Akıl Tutulması kitabında verilen tüm örneklendirmeler, tüm açıklamalar buraya varır: Birey toplumdur, toplum ise bireydir.

Yazan: Senagül YILDIZ

Akıl Tutulması Soruları ve Cevapları

Akıl Tutulması Yorumları