Toros dağı civarlarında yaşayan köy halkının geçim kaynağı pamuk toplamaktır. Pamuk toplama zamanı geldiğinde hep beraber göç etmektedirler. Koca Halil adında yaşlı bir adam genellikle pamuk zamanını haber vermektedir. Koca Halil, döngele isimli bir bitkiyi gördüğü zaman göç etme vaktinin geldiğini düşünmektedir. Ama o sene bunu birkaç gün geç söyler. Kendince bahaneler arasa da atı olmadığı için söylemez. Koca Yusuf, o kadar yolu yaya gidecek halde değildir. Meryemce adında yaşlı, inatçı, ailesine düşkün bir kadın vardır. Bu kadının oğlu Uzunca Ali’nin de ihtiyar ve çelimsiz bir atı vardır. Koca Halil, Uzunca Ali’ye göç için atını istediğini söyler. Meryemce, Koca Hasan’a geçmişten dolayı öfkelidir. Zamanında kocasının az beynini yıkamamıştır. O yüzden oğluna üstüne basa basa vermemesini söyler. Uzunca Ali de annesinin sözünü dinler. Köyün tüccarı olan Adil Efendi’den köylü veresiye alacaklarını almakta, borçlarını da pamuk topladıktan sonra ödemektedir. Köylüler beş yıldır toplanıp muhtara sömürülmemeyi planlasa da muhtar her seferinde onların oyununu bozuyordur. Bu yıl da kararlaştırırlar. Ama aralarında ne yazık ki birlik ve inanç yoktur. Başı çeken Uzunca Hasan, Taşbaşoğlu, Öksüzoğlan, Koca Halil, Öksüz Duran, Gümüşbaşoğlu olmak üzere köylüler toplanıp gerekli planları yapar. Köylüler göçe hazırlanıp yola koyulur. Koca Halil, mecburen yaya olarak göç yolculuğuna çıkar. Uzunca Ali, Koca Halil’in yorgun halini görünce annesine aldırmaz. Koca Halil’i atına bindirir. Ali, Sefer’e çekinmeden kendilerinin kararlaştırdığı tarlada pamuk toplayacaklarını söyleyince Sefer sinirlenir. Muhtar, köylülere tehditler savurur. Köylü ses etmeden yoluna devam eder. Uzunca Ali’nin çelimsiz atı yorulduğu için yere çöker. Üstüne fırtına da çıkar. Meryemce buna rağmen olay yerini bırakmaz. Önde giden köylülere durumu haber vermek için Koca Hasan gider. Köylüler yardıma koşar. Geldiklerinde inatçı kadın donmak üzeredir. Ateş yakıp ona müdahale ederler. Ali, anasından habersizdir. Sefer’in verdiği ceza üzerine sığırların yanına gitmiştir. Sefer, fırsattan yararlanarak Koca Halil’in Meryemce’yi öldürdüğünü ve üstünü örtmek için numara yaptığı söylentisini çıkarır. Yemen Ağa adında hayvanlardan anlayan bir adam beklemenin yersiz olduğunu ve atın öleceğini söyler. Köylüler yola tekrar koyulur. Ali ve annesi Meryemce arkada kalırlar. Ali, atın derisini yüzer ve köylülere yetişmek için hızlanır. Yaşlı annesi çok yorulunca annesini sırtına alır. Annesi, atın ölümünü Ali’den bulduğu için sinirli ve kötü sözler savurur. Meryemce, Ali’nin, torunlarının ve Elif’in onu umursamadığını düşünür. Kendince küserek köye dönmeye yeltenir. Yolda Körlü Osman’ın oğluyla karşılaşır. Oğlunun öyle bir oğlan olamadığından yakınır. Meryemce, Vurgun Ahmet adında hikmetli bir adamın ona yardımcı olacağını düşünür, çünkü köy sessizdir. Anasının yokluğunu fark eden Ali anasını arar. Onu bulur ve yola koyulur. Ali’nin ayakları yürümekten şişmiştir. Meryemce, şifalı bitkilerden Ali’nin ayağına merhem yapar. Bu merhem Ali’nin ayağına iyi gelir. Ali, arkada kalmanın verdiği endişe ile iyi düşünmeye çalışır. Köylülere yetişebilmeyi umaraktan eşi Elif ve annesiyle yola koyulur. Meryemce’nin kocası Yemen’de erdir. İbrahim arkadaşı Koca Halil ile kaçarak Aslan Ağa isimli Çete başına sığınırlar. Aslan Ağa bu iki arkadaşı karın tokluğuna çalıştırmaktadır. Askerden kaçtıkları için yakalanınca idam edilmekten korkan arkadaşlar buna ses etmez. Kısa bir süre sonra jandarmalara yakalanırlar. Koca Halil tüm suçu arkadaşı İbrahim’in üstüne yıkmaya çalışsa da hâkim Halil’i suçlu bulur. Meryemce, kocasını kötü yola sürüklediğini düşündüğü için Koca Halil’e kin duyar. Köylülerin göçü, Söğütlü’de son bulur. Taşbaşoğlu, muhtara baş kaldırır. Çoluğa çocuğa yazık olduğunu Çukurova’ya gitmek istemediklerini söyler. Koca Halil’de bu konuda suçlanır. Gizlendiği yerden köylüleri izleyen Koca Halil en sonunda korkup kaçar. Sefer’den korkan köylüler de Taşbaşoğlu’nu yalnız bırakır. Köylüler arasında ağız birliği, güven yoktur. Aslında hep beraber başkaldırsalar yılanın başını ezebilecektirler. Ne yazık ki perişan köylü muhtarın dediğini yapar. Miralay Çiftliği’ne çalıştırılmak üzere yola koyulurlar. Köylüler geldiklerinde verimsiz pamuk tarlasıyla karşılaşır. Her yeri ot bürümüştür. Ali de yolda Koca Halil ile karşılaşır. Miralay Çiftliği’ne gittiklerini öğrenir. Ali ve ailesi Miralay Çiftliği’ne geldiğinde verimsiz tarla ile karşılaşır. Uzun yolculuğun sonucunda ellerinde hayal kırıklığı kalır.
Değerlendirme
Yaşar Kemal Toplumcu-Gerçekçi bir yazardır. Dağın Öte Yüzü serisinin birinci romanı Ortadirek, toplumun ekonomik-sosyal sorunlarından bahseder. Yaşar Kemal’in eserine Ortadirek adını vermesindeki sebep “yaşamın orta direği, yaşamın direnci” olduğu içindir. Bu insanlar korkak olabilir. Ama yaşamaya karşı dirençli ve umutları tazedir. Realist bir roman olmakla beraber kahramanları gerçekçi ve tüm özellikleriyle konuşturulmuştur. Dili akıcı ve yalındır.
Yazan: B. Öğretmen
Ortadirek Soruları ve Cevapları
Ortadirek kimin eseri?
Yaşar Kemal
Ortadirek türü nedir?
Yerli Romanlar
Ortadirek kaç sayfa?
352
Ortadirek Yorumları
eğlenceli ama bir o kadar da düşündüren bir kitap klask bir söylem ama yaşar kemal kitapları için çok kullanılıyor hakkını da vermek gerek harika yazmış
23-05-2020 15:02
sınavda meryemce hangi romanın kahramanı diye soru çıktı ortadirek yazdım doğru yazmışım ihtiyacı olana duyrulur
04-04-2022 16:15
bizim sınavdada meryemce karakteri çıktı öğretmenler aynı soruları soruyorlar