Yeraltından Notlar

Yeraltından Notlar - Dostoyevski

Puan Tablosu

YazarOkur'lar (7.3)	Editör (10)
Kitapevi	Sosyal Medya (9.4)

Yeraltından Notlar Özet

Yeraltından Notlar, iki bölümden oluşur. İlk bölüm Yeraltı bölümüdür. Bu bölümde adı belirtilmeyen, kırk yaşındaki bir adamın yaşadığı dünyevi ve psikolojik buhranı anlatılır. Yazar, kahramana bir isim vermemiştir. Bu adama Yeraltı Adam diyebiliriz. Yeraltı Adam, yaptıklarından pişmanlık duyan, öfkelenmeyen birisidir. Şekerli çayı ve insanları da seviyordur. Onlara zarar vermek istemez.19. yüzyıl insanı karakterli olmayı kaldıramaz. Bilinçli olmak bu devirde hastalık sayılmaktadır. Bu kadar fazla bilinçli olmaktansa bir böcek olmayı yeğler. Ona göre karakter sahibi insanlar çok dışlanır bu çağda. Eserin ilk başında bu Yeraltı Adam hasta bir adam olduğunu söyleyerek anlatmaya başlar. Bu yüzyılın aydınları bu hastalığa yakalanmaktadır. Bu hastalıkla övünenler de vardır. Yeraltı Adam, doktor misali kendi teşhisini kendisi koymuştur. Kendisini tedavi etmeye çalışmaktadır. En çok yakındığı durum farkındalık duygusudur . Kırklı yaşlara gelmiş ama kırklara karışamamış, hep ötekileştirilmiş bir adamdır. Bu kadar öfke dolu olmasına insanlar arasında yer edilememesinin payı büyüktür. Acıda zevklerin büyüğünden bahseder. Bir acı ilerledikçe veya aralıklarla devam ettikçe insan alışır ve artık acı değil zevk duymaya başlar.

Kitabın ikinci bölümünde Yeraltı Adam bu duruma niçin geldiğini anlatır. Yirmi dört yaşında memurdur. İnsanlar ile iletişimi kopuktur. Kendisinden tiksinerek yaşar. O zamanlar yine çalışan bir memurun iğrenç suratından bahseder. Onun yerinde olsa kendisinden nefret edeceğini ve onun nasıl böyle yaşayabildiğine şaşırır. Bu Yeraltı Adam bir gün bir bilardo masasının orda duruyordur. Geçmek isteyen subay ona hiç haber vermeksizin onu omuzlarından kavradığı gibi durduğu yerden beriye çeker. Yeraltı Adam bunu çok içerler. Aralarında edebi bir kavga olsaydı daha güzel olurdu diye düşünür. Yeraltı Adam oldukça cılız bir adamdır. O yüzden bu adamı kuvvet yönünden hakkından gelemeyeceğini bilir ama elinden bir şey gelmez. Bu durum onu sinek kadar değersiz hissettirir. Yeraltı Adam onu düelloya davet etmek ister. Düello iki kişi arasında anlaşmazlıkları çözmek için silahlı bir dövüştür. Yine bir gün bu subay yolda yürürken kendisine yol vermez ama Yeraltı Adam yok verir. Yeraltı Adam’ın sorguladığı şey hep onun yol vermesi ve onun umurunda bile olmamasıdır. Bu duygu eşit değilmiş gibi hissettirir. Yeraltı Adam mektup yazar. Mektubu o kadar güzel bir dille yazar ki bunu göndermek istemez. Farklı bir plan aklına gelir. Yeraltı adam, bu plan için kabanının kürkünü yenilemek ister. Bunun için paraya ihtiyacı vardır. Para için patronu Anton Antoniç’ten maaşından kesilmesi şartıyla para alır. Kabanının kürkünü değiştirir. Yeraltı Adam, bu sefer karşılaştıklarında subaya yol vermek istemez. Bunun için de kılık kıyafet önemli yer tutmaktadır. Çünkü subaya fakir bir insanın yol vermemesi ile zengin bir adamın yol vermeyip çarpması aynı şey değildir. Yeraltı Adam, kendisinin eşit olduğunu görmek ister. Neyse ki beklediği an gelir. Yeraltı Adam, subay ile karşılaşır. Bu sefer yol vermez. Omuzdan hafif çarpışırlar. Yeraltı Adam, hafif sarsılır. Çünkü karşındaki güçlü bir adamdır. Yeraltı Adam, bazen yalnız kalmak ister. Bazen de bunu zıt bir duygu kalabalığa karışma isteğiyle karşılar. Anton Antoniç Setoçkin’in yanına gider. Ömrünün sonuna kadar konuştuğu tek insandır. Bir gün yine bu istekle kendini dışarı atar. Ama bu sefer Simonov’un yanına gitmek ister. Simonov okul arkadaşıdır. Kapılarını çalar ve üç arkadaş konuşmaktadır. Kimse onun geldiğini fark etmez. Bu onu çok değersiz hissettirir. Arkadaşları ciddi ciddi Zverkov için verecekleri veda ziyafetinden bahsederler. Mösyö Zverkov, kendini beğenmiş bir okul arkadaşıdır. Diğer üç arkadaşı Trudolyubov, Simonov, Ferfiçkin’e plan yaparken ben de gelmek istiyorum der. Bunun üzerine arkadaşları Yeraltı Adam’a bakarlar. Geldiğinden hiç memnun değillerdir. Zar zor da olsa ikna eder. Onların yemeğine Yeraltı Adam da katılacaktır. Yeraltı Adam’ın parası yoktur. Ama yine de hayatında bir dönüm noktası olacakmış gibi bir hisle Hotel Paris’e gider. Otele erken gider. Arkadaşları bir saat sonra gider. Geldiklerinde ise Yeraltı Adam ile alay ederler. Yeraltı Adam altta kalmamak için üsteler. Yine haklı çıkarlar. En sonunda masayı dört arkadaş terk eder. Zverkov’a düello yapmak istediğini söylediğinde bile alay etmişlerdir. Bu olaydan sonra intikam almak istese de intikam alamaz. Liza isimli bir kızla tanışır. Kız hayat kadınıdır. Ona saatlerce öğüt verir. Hatta ona evinin adresini bile verir. Simanov’a borcunu ödemek için Anton Antoniç’ten para alır. Simanov’a mektup yazar. Mektupta özür diler ve parayı da zarfa koyar. Günlerce Liza’yı bekler. Hem gelmesini hem de gelmemesini ister. Liza evine geldiğinde ise Apollo ile tartışırken gelir. O sinirle kendine hakim olamaz Liza’ya defol der. Aşk ilişkisi de kuramaz. Çünkü Liza onu sonsuza kadar bırakmıştır.

DEĞERLENDİRME

Yeraltından Notlar, 1864 yılında basılmış Dostoyevski’nin kısa romanıdır. Sara nöbetleri ve kumar bağımlılığı yüzünden maddi olarak sıkıntıda olduğu dönemde Yeraltından Notlar adlı eserini yazmıştır. Eserde Dostoyevski’nin derin ruh betimlemelerini, içsel çatışmalarını çok gerçek biçimde hissedebilmekteyiz. Gerçekçilik akımından etkilenen yazar bunu çok iyi biçimde eserinde işlemiştir. Eserde isimsiz bir kahraman yaratan yazar aslında kendi söylemek istediklerini bu kahraman aracılığıyla okura iletmiştir. Hiçbir yazar imkanı yok ki hayatından bağımsız bir eser yaratabilsin. Yazarın yaşamı, çektiği acılar, tecrübeler kaleminin sağlamlığıyla birleşir . Her insanın bu eserde kendisini bulacağı aşikârdır. Okunması gereken benzersiz Dostoyevski klasiğidir.

Yazan: B. Öğretmen

Yeraltından Notlar Konusu

Kendini gerçek dünyadan soyutlamış birinin iç çatışmalarının, kızgınlıklarının, kırgınlıklarının, başkaldırışlarının ve daha yaşadığı birçok duygunun anlatıldığı bu kitapta kahramanımız kırklı yaşlarından, gençliğine bir bakış atar ve onun kendi dünyasına '' yeraltına'' sığınmasının nedenlerini bir sohbet havasında açıklar.

İnsanların arasında hiçbir zaman kendine yer edinememiştir ve içi en çokta öfkeyle doludur. Diğerlerinden daha zeki olduğunu düşünür ve yer edinemeyişinin sebebi de kendince budur. Fakat öyle zaman olur ki kendini bir böcekten daha değersiz görür. İnsanların ondan iğrendiğini düşünür ve kendi de bir bakıma herkesten iğrenmektedir. Genel itibariyle insanları küçümser ancak aynı zamanda da onlardan korkar. Bakışlarını daima insanlardan kaçıran biridir ve kendini '' hasta bir adamım ben '' diye tarif eder. Ancak kendi içinde çelişkileri de fazlasıyla devam eder. Ona göre insan ne kadar erdemli, dürüst, mantıklı ve insan sever olsa da nihayetinde nankördür. Çıkarlarını daima ön planda tutan insanları da eleştirmeyi ihmal etmez ve kişisel çıkar nedir diye düşündürür. Ona göre bu değişken bir kavramdır, bazen mutsuzluk bile insanın çıkarına olabilir. İnsanların bile bile çıkarlarını bir kenara itip kendi iradeleriyle farklı yollara saptığından bahseder, yani çıkardan da önce kendi bildiğini okuma inadı insanlarda daha baskındır der. Ona göre çekilen acıya bile zamanla bağışıklık kazanılmaktadır ve verilen tepkiler değişmektedir.

Kendine güvenemeyen biri olduğunu söyler ve sebebini de bilinçli oluşuyla açıklar. Ancak bu ifadesiyle bile çoğu zaman çelişir. Okul arkadaşlarını ve iş arkadaşlarını tamamen hayatından çıkarmıştır, kendi dünyasında kalabilmek için. Onların kendisini hiçbir zaman anlamadığından, hep hor görülen, alay edilen kişi olduğundan yakınır. Arkadaşlarının bu tavrının sebebini yine onlardan zeki oluşuna, onların kendisi gibi düşünemediğine bağlar. Hepsi daha küçük bir çocukken edebiyatın, sanatın, bilimin değil rütbenin peşindedirler ve bu hepsinden nefret etmesi için yeterlidir.

Herkesten kaçıp kitaplara sığınır. Okuduğu kitaplardan, karakterlerden etkilenir ve asla gerçekleşmeyeceğini bildiği hayaller kurar ve sonra bunları hayal etmekten bile utanır. Düşündüğü, hissettiği hiçbir şeyi açığa vuramaz ve bu onu daha çok hırpalar. Aklı, bilimi, mantığı, sorgular ve gereksizliğinden bahseder ancak ardından bazı itiraflarda da bulunur. Uygarlığın insan üzerindeki etkilerinden bahseder ve ona göre uygarlık sadece insanın duygularındaki çeşitliliği artırmıştır.

Bir gece küçük bir meyhanenin önünden geçerken içerde kavga ettiklerini görür ve birini camdan aşağı atarlar. Tuhaftır ki o adamın yerinde olmak ister ve kavgaya karışmak için içeri girer. Ancak hiçbir şey yapamaz ve öylece dikilir. Bu arada dışarı çıkmak isteyen bir subay ona çarparak ilerler. Bu onun gururunun kırılmasına sebep olur ancak kavga çıkaracak cesareti kendinde bulamaz ve öfkesini içine atıp sessizce çıkar. Ama olayı ve hissettiklerini asla unutamaz. Her gece gururunu kurtarmanın planlarını yapar. Bir caddede tekrar subayla karşılaşırlar ve yine yol vermek zorunda kalan kendisi olur. Bu onu daha çok öfkelendirir ve yıllarca o subaydan nefret etmeye devam eder. Ve bir gün kendince gerekli hazırlıkları yapmış, şefinden borç almış kıyafetlerini yenilemişken tekrar karşılaşırlar subayla. Bu sefer kararlı davranarak yoldan çekilmez ve çarpışırlar. Ona göre artık gururunu kurtarmıştır.

Bazen birilerine ihtiyaç duyar, arkadaşlarının arasına girmeye çabalar ve ne yazık ki hep hüsranla sonuçlanır. Çünkü beceremez diğerlerine benzemeyi. Kafasında onlardan çok farklı bir dünyası vardır. Yine birilerine ihtiyaç duyduğu bir anda okul arkadaşlarıyla karşılaşır ve zorla onların planlarına dahil olur. Ama işler yine olması gerektiği gibi ilerlemez. Bir veda yemeğidir ve dahil olduğuna çoktan pişman olmuştur. Onu aşağılayışlarına tahammül edemedikçe içmeye devam eder ve sarhoş olup her şeyi berbat eder. Arkadaşlarıyla aralarında geçen tatsız konuşmalardan sonra onu bırakıp giderler ve gururu fazlasıyla incinir. Kendince intikam planları kurar, onların peşinden gitmeye karar verir ve yapamayacağını bildiği şeyler düşünür.

Gittiği yerde bir kızla tanışır, aralarında geçen bazı konuşmalardan sonra kıza ev adresini verir. Eve gittiğindeyse çoktan pişman olmuştur. Gelmemesini dilese de her gün onu bekler, aşık olduğunu kendine dahi itiraf edemez. Ona göre aşk, evlilik birinin diğerinin üzerinde üstünlük kurma hakkı kazanmasıdır. Bir sabah yardımcısı Apollo ile fena halde tartışırken kız çıkagelir. Ve bu durum onu daha da öfkelendirir. Sözleriyle, tavırlarıyla ona da kendisine de yeterince acı çektirir ve başlamadan biter her şey.

Okurunu da kendisi gibi çelişkilerde bırakan ve hayatı, insanı, yaşanılan duyguları sorgulatan isimsiz kahramanımız hikayesinde her şeyiyle olumsuz bir karakter olduğunu bilir ve ona göre gerçek hayatta herkeste bu karakterden bir parça şeyler vardır. Okurken çelişkileriyle şaşırtsa da sonunda kendisine hak verdirmeyi başarır. Yazar, belki de kendimize itiraf edemediğimiz çoğu duyguyu okuruna etkili bir şekilde anlatabilmiştir.

Yeraltından Notlar Soruları ve Cevapları

Yeraltından Notlar Yorumları