Oyun başlamadan önce, oyuncuların hâlleri, sahnenin nasıl bulunduğunun anlatılması ile başlar birinci Perde ardından anlatıcı başlar oyunu anlatmaya.
O gece mehtap vardır. Herkes mehtabı izlemek istemektedir. Mahallenin bekçisi Zülfikar ile Recep kendi aralarında sigara ve alkolden konuşmaya başlarlar. Recep, devriye atmak için Zülfikar'ın yanından ayrılır.
Çalışkur apartmanın kapıcısı olan Saime'nin kocası birini bıçakladığı için hapistedir. Küçücük bebeği ile birlikte ortada kalmıştır. Kocasının memleketlisi olan Zülfikar, Saime'yi Çalışkur apartmanının kapıcılığına yerleştirmiştir. Saime'nin Zülfikar ile yasak bir ilişkisi vardır.
Çalışkur apartmanının sahipleri ve bir fabrikatör olan Cemil Bey ve eşi Suzan Hanım apartmanının en üst katında, terasta oturmaktadır. Biricik kızları olan Beyhan'ın o gece doğum günüdür. Suzan eşini işin başında kaldırarak kızlarının doğum gününe gitmek için çabalamaktadır. Cemil, devlet adamlarına rüşvet veren, vergi kaçıran züppe bir zengin tiplemesidir.
Aynı apartmanda Pop İsmet ve karısı da yaşamaktadır. Karısı altıncı kez düşük yapmış olan Pop İsmet, eşini uyutarak baldızı olan Sevim ile ilişkiye girmektedir. Sevim yurtdışından yasak mal getirir ve eniştesi Pop İsmet ise bunları satmaktadır. O gün yine Sevim mal getirmek için yurtdışına çıkacaktır. Sevim ile görüşmeleri bittikten sonra Beyhan'ın doğum gününe inerler. Sevim hediyesini vererek partiden ayrılır.
Mahalle'nin gençlerinden olan Özer ve Ömer ise yine yozlaşmış gençleri anlatan ahlaksız tiplerdir.
Hicabi Bey, yaşlı, emekli bir kişidir. Dürbün ile mahalledeki kişilerin evlerini, yatak odalarını gözetlemekte elinden dürbünü düşürmemektedir.
Epkem Bey, kürtajdan zengin olmuş, sürekli divan edebiyatından sözler söyleyen, eskide kalmış ama yeni düşüncelere sahip bir tiptir.
Beyhan'ın doğum gününde toplanmış olan kalabalık kendi aralarında yozlaşmadan, doğum günlerinden, Amerika'dan ve daha birçok şeyden söz etmektedirler. Aniden kapının önünden geçen kalabalık, "Cemil dışarı çık." diye bağıran grubu Cemil Bey, kendi üstüne alınır ve korkar. Kendisini almaya geldiklerini, yaptığı yasak işlerin ortaya çıktığını düşünür. Ancak ondan sonra anlarlar ki grup Fenerbahçe maçına kızgın, futbolcu Cemil'den bahsetmektedir.
Deniz kenarında oturmuş olan Nuri ve Melahat nişanlarından konuşur dururlar. Melahat eve gitmek ister ancak Nuri ondan ayrılmak istememektedir. Onlar birbirlerine sarılırken, Zülfikar gelir ve toplum içinde ahlâk kurallarını çiğnedikleri gerekçesiyle onları karakola götürmek ister. Apartmandaki bazı kişiler karşı çıksa da, Nuri ile kavga ederek ve Recep'in de yardımıyla Nuri ve Melahat'i götürür.
Ara Oyun
Bu kısımda izleyen seyircilerin kişilere olan eleştiriler, oyunda beğenilen ve beğenilmeyen yönler söylenir. Seyirciler, oyunun tek perde olmasından şikayetçidir. Anlatıcı seyircileri dinler ve onların isteklerine göre oyunu bir kere daha düzenleyerek ikinci perde ile oynatır.
İkinci Perde
Zülfikar ile Recep kendi aralarında kısa bir konuşma geçirdikten sonra, Zülfikar pencerede Saime'yi görür. Saime ona memleketlisinden emanettir. Halini hatırını, eksiği gediği olup olmadığını sorar ve vazifesinin başına döner.
Çalışkur apartmanının sahipleri olan Suzan Hanım ve Cemil Bey evlerinde oturmaktadır. Cemil Bey, rüşvet ve iltimastan nefret eden, vergilerini düzenli olarak ödeyen, vatanı için fedakarlıklar yapan vatansever bir kişidir. Kızları Beyhan'ın doğum günü partisine inerler.
Ömer ve Özer, fizik okuyan iki yakın arkadaştır. Problem sorusu çözmeye çalışır, aynı zamanda sevdiği hanımları birbirlerine anlatırlar.
Pop İsmet'in eşi altıncı çocuğunu doğurmuştur. Baldızı Sevim Doğu'ya, insanlara yardım için, hemşirelik için gidecek olan, yardımsever biridir. Eniştesi Pop İsmet ise babacan ve mükemmel bir aile babasıdır. Sevim ile düzgün bir şekilde Parti'ye inerler, herkes Sevim'i takdir eder.
Epkem Bey, Türkiye nüfusu artsın diye uğraşan, kürtaja karşı olan bir tiptir. Kürtaja engel olabilmek için iki tane dernek kurmuştur. Vatanı için çalışan vatansever bir doktordur. Kapının önünden duyulan büyük bağırışlar, Cemil Bey'in işçileridir. Cemil Bey'in kızı Beyhan'ın doğum gününü kutlamak, kendilerine babalık eden Cemil Bey'i mutlu gününde de yalnız bırakmak istememişlerdir.
Deniz kenarında oturan Nuri, Melahat'i evlilik vaadi ile kandırmaktadır. Melahat da patronu ile ilişkisi olduğu için Nuri ile evlenmek istememektedir. Birbirlerini öperlerken, bekçi Zülfikar gelir ve Nuri'yi hapise götürmek ister. Nuri, Zülfikar'ı bıçaklar. Zülfikar ölür. Nuri hapise girer. Hapisten çıktığında ise Cemil Bey ve Suzan Hanım ona sahip çıkar, iş bulur ve Melahat ile evlenmesine yardım ederler.
Değerlendirme:
Oyun, yozlaşan Türk toplumunu anlatmaktadır. İlk perde de vatan ve milletini düşünmeden sadece kendi çıkarları için çabalayan birkaç kişinin birleştiği toplum anlatılırken, Ara oyun da aslında milletin görmek istediği toplum üzerine eleştiriler alınır. Toplum, vatanına sahip çıkan, bireysel çıkarlar değil toplum yararı üzerine çalışan kişiler görülmek istenir. İkinci perde de ise toplumun istediği kişiler, istenilen olaylarla değiştirilerek verilir. Kitap en başta "Çalışkur" adıyla oynanır ancak Haldun Taner, hikâye haline getirerek Ayışığında Şamata adını verir esere. Eserde hem yozlaşmış toplumun hem de vatanı için çalışan, vatanını seven, koruyan toplumun izlerini bir arada görüyoruz. Sıkmadan, boğmadan anlatılmış akıcı bir eser.
Yazan: Senanur KARAKUZULU
Ayışığında Şamata Soruları ve Cevapları
Ayışığında Şamata kimin eseri?
Haldun Taner
Ayışığında Şamata türü nedir?
Tiyatro & Oyun
Ayışığında Şamata kaç sayfa?
76
Ayışığında Şamata Yorumları
elinize sağlık ancak özet yazarken lütfen yazım ve imla kurallarına daha çok dikkat edin. bu şekilde olmuyor.
26-06-2020 20:24
kitabı alıp almamakta çok kararsızdım ama özetiniz sayesinde almam gerektiğine karar verdim emeğinize sağlık teşekkür ederim
27-06-2020 22:00
çok güzel bir şekilde özetlemişsiniz teşekkür ederim