Kitap Türü:Yabancı RomanlarOrjinal Adı:The Spinoza ProblemÇeviren:Zeliha Babayiğit
Puan Tablosu
Spinoza Problemi Özet
Dünyaca ünlü psikiyatrist ve yazar Irvin Yalom 2007 yılında bir davet üzerine, konferans vermek için Hollanda’ya gider. Daha önce Nietzsche ve Schopenhauer’i konu alan felsefi-psikolojik romanlar yazmış olan Yalom, Spinoza’nın yaşamına ve düşüncelerine büyük ilgi duymaktadır. Hazır Hollanda’dayken yanındakilerden bir istekte bulunmaya karar verir ve Hollanda Spinoza Derneği’nden kendisini Amsterdam yakınlarındaki Rijnsburg’daki Spinoza Müzesi’ni gezdirmelerini ister. Müzeyi gezerken Yalom, Spinoza’nın kitapları karşısında büyülenmiş gibidir. Görevliler kendisine bu kitapların Spinoza’nın orijinal kütüphanesine ait olmadığını, yıllar sonra benzer baskılarının teker teker bulunup müzeye konulduğunu anlatırlar. Yazar, bu arada hiç bilmediği bir şeyi daha öğrenir.
Nazilerin Avrupa’ya hâkim olduğu yıllarda bütün bu kitaplar bir şekilde müzeden alınıp Berlin’e götürülmüş, 1946 yılında ise aynı bilinmezlik içinde iade edilmişlerdir. Yalom, konuyu daha derinlemesine inceler. Ve bu araştırmanın sonucunda, o kitaplarının gizeminin altında Nazi Lider kadrosundan Alfred Rosenberg’in Spinoza’ya olan tutkusunun yer aldığını ortaya çıkartır.
Yalom, Alfred Rosenberg’i ve Bento Spinoza’yı hem tarihsel gerçeklerden yola çıkarak hem de romanın kurgusallığından ve psikiyatri alanında bir deha oluşundan gelen karakter çözümleme yeteneğinden dolayı muhteşem bir akıcılıkla ele almaktadır. Haklarında yeterince veri olmamasına rağmen kurguladığı yan karakterler olan Franco Benitez ve Friedrich Pfister’le diyaloglarıyla karakterlerin derinliklerine inilebilmekte ve iç dünyaları açığa çıkarılabilmektedir.
Alfred Rosenberg’in yolu Spinoza ile öğrencilik yıllarında kesişir. Yahudilere karşı müthiş bir nefret besleyen Alfred’in fikirlerini okul müdürü ve bir hocası değiştirmek biraz olsun yumuşatmak ister. Alfred, Alman düşünür Goethe’ye büyük bir hayranlık duymaktadır. Goethe ise eserlerinde Yahudi Brauch Spinoza’dan oldukça fazla izler taşımaktadır. Hatta açıklamalarında, zihninin derinliklerinde Spinoza’dan izler taşıdığını ifade etmiştir. Yine bir Yahudi olan Sigmund Freud’un 1930 yılında Goethe ödülünü alması ise Rosenberg’i iyice çılgına çevirir. Naziler güçlenip Almanya’nın siyasi gücünü ele geçirir ve Yahudi karşıtı politikalarını çeşitli çevrelere benimsetirken Rosenberg’in medya desteği büyük rol oynar. Hitler’e hem öfke duyan hem de onun takdirine muhtaç hissedip onaylanmadığında deliye dönen Rosenberg, baş edemediği bu durumlarla ilgili Friedrich Pfister’den psikolojik destek alır.
Bento Spinoza ise Yahudilik hatta tüm dinlere yönelik görüş ve söylemleri yüzünden bulunduğu çevrede dikkat çekmektedir. Katı bir öğretiye sahip olan Yahudilik geleneğine göre dinin buyruklarını ve kutsal kitabı reddedenler aforoz edilmektedir. Bento, arkadaşlarının ve kardeşlerinin yalvarmalarına, aforoz tehdidine rağmen doğru bildiklerini savunmaya devam eder. Aforoz edildikten sonra eski yaşamıyla tek bağlantısı olan Franco ile görüşmeye başlar. Franco, hala Yahudi geleneğini sürdürmesine rağmen zamanın çok ilerisinde kurgulanmış bir karakterdir. İçinde bulunduğu durumu sorgular ve bu katı gelenekleri insan olma haline yaklaştırmaya çalışır hatta ilerleyen bölümlerde hahamlığa kadar yükselir. Bento Spinoza, doğduğu büyüdüğü mahalleden ayrılmış ve sevdiği insanlardan uzakta bir yaşam sürmektedir. Aforoz edilen kişiyle bir Yahudi’nin görüşmesi yasak olmasına rağmen Franco ile hiç kopmazlar. Çünkü ikisi de birbirinin diğer hayat ihtimalidir. Franco içindeki özgürlük ve sorgulama hissinin peşinden gitse nasıl bir hayatı olacağını Bento’yla görüşerek cevaplandırır. Bento ise doğup büyüdüğü mahallede geleneklere uygun yaşasa, bir aile kursa nasıl bir hayatı olacağını Franco’nun yaşamına bakarak gözlemler.
Rosenberg’in üniversite yıllarında yaşadıkları, Alman ordusuna yazılması, editörlük kariyeri ve Hitler’le ilişkisi Münih darbesindeki rolü, Nürnberg duruşmasındaki deneyimi gerçeklere dayanıp Yalom’un eşsiz kurgu yeteneğiyle şekillenip etkileyici bir yaşam öyküsü olarak önümüze gelmektedir.
Her şeyiyle bambaşka bir eser ortaya çıkmış diyebilirim. Gerçekle kurgunun muhteşem dansı, tüm olabilirlerin somutlaştırılması bir kitaba sığmış demek de yanlış olmaz. Kitap, tarihin farklı zaman ve mekanlarında gidip gelen yapısıyla adeta yaşamda bölümler açıyor. Akıcı dili ve sürükleyici yapısıyla felsefeye, tarihe, psikolojiyle dolmak isteyen herkese gönül rahatlığıyla önerebilirim.
dili çok ağır anlamakta zorluk yaşıyorum pskoloji öğrencisi olarak ben okumakta zorlanıyorsam diğerlerini tahmin edemiyorum
18-01-2022 19:58
spinoza ve ifade problemi nedir
14-12-2022 15:07
karmaşık bir hikaye aslında herkese göre değil filozof spinozanın geleneksel dini ve etik değerler ile olan çelişkisi aslında meraklı değilseniz boşverin ama çok farklı bir bakış açısı sunuyor
18-08-2023 23:16
pskoloji okuyanlara yönelik bir kitap siteye eklenmesi gereksiz olmuş burada normal okurlar vardır