Bir ilkbahar sabahı Aleksandra Pavlovna Lipna, Semyonovka’daki hasta Darya Matryona’yı ziyaretinden dönerken yolda Konstantin Diomidıç Pandalevski’ye rastlar. Pandalevski, zengin bir toprak sahibi olan Darya Mihaylovna Lasunskaya’nın evinde uzun süredir sekreteri, gözdesi olarak yaşamaktadır. Darya Mihaylovna, 9 ve 10 yaşlarındaki oğulları Vanya ve Petya, onların öğretmeni Basistov, 17 yaşındaki kızı Natalya Alekseyevna ve mürebbiye Mılle Boncourt’la birlikte yaz aylarını geçirdiği bu köyde özellikle bekar erkekleri toplayıp davet vermeyi pek sevmektedir. O davetlerin müdavimlerinden biri de yaptığı abartılı çıkışlarla Darya Mihaylovna’yı eğlendiren Afrikan Semyonıç Pigasov’dur. Prens Garin’in evinde tanıştığı Petersburg’tan gelmiş bir yaver olan Baron Muffel, Darya Mihaylovna’nın arkadaşlarına tanıştırmak istediği önemli bir isimdir. Ekonomi politikle oldukça ilgili olan bu yaver, Rus dili üzerine yazdığı bir makalesi hakkında bizzat Darya Mihaylovna’nın fikirlerini almak istemektedir. Darya Mihaylovna, komşusu Aleksandra Pavlovna ve emekli bir süvari yüzbaşısı olan kardeşi Sergey Pavlıç Volıntsev’in de bu davette bulunmasını istemektedir.
Akşam olmuş, konuklar gelmiş, yemek zili çalmış olduğu halde Baron Muffel henüz ortalıkta görünmemiştir. Yarım saat kadar daha süren bekleyişin ardından konuklar cansız, sıkıcı bir sohbet eşliğinde yemeklerini bitirirler. Saat yediyi vurduğunda yemek salonuna, mümkün olan en kısa sürede Petersburg’a dönme emri almış olan Baron Muffel’in mektubunu getiren arkadaşı Dmitri Nikolayeviç Rudin girer.
Rudin, ideali ortaya koymaya yönelik coşkulu üslubu, hitabet ve belagatteki ustalığı ile odadaki herkesi kısa sürede etkisi altına alır. Girilen bir söz düellosu sırasında da çenebaz Pigasov’u pes ettirip kendi kabuğuna çekilmeye zorlayınca Darya Mihaylovna, Rudin’e evinde kalması için ısrarcı olur. Aklından, bu yeni buluşunu sosyeteye sunarak dikkatleri üzerine çekme düşüncesi geçmektedir.
Ertesi sabah Darya Mihaylovna’nın Rudin’i kendini uzun uzun anlatmak suretiyle esir aldığı esnada odaya gelen baş uşak, Mihaylo Mıhaylıç Lejnev’in geldiğini bildirir. Lejnev, köyün toprak sahiplerinden biri olan ancak bir köylü gibi giyinerek yaylı bir arabayla dolaşan, Aleksandra Pavlovna’yı gizliden gizliye seven, az konuşan bir adamdır. Darya Mihaylovna’yı ziyaretinin amacı bir sınır anlaşmazlığını çözüme kavuşturmaktır. Lejnev ile Rudin, Moskova’da beraber yüksek öğrenim görmüşler, eğitim hayatları boyunca süren bir dostlukları olmuştur. Ancak bu dostluk yaşanan birkaç olay neticesinde sona ermiştir. Lejnev’in bu kısa süren ziyareti esnasında Rudin’le herhangi bir diyaloğa girmemesi de bu durumu açıkça ortaya koymaktadır. Lejnev’in ziyareti sonrası Rudin, Boncourt’un eşliğinde dolaşmaya çıkan Natalya Alekseyevna ile karşılaşır ve onlara katılır. Heyecanlanan Natalya dönüşte kendisine âşık olduğu halde bunu bir türlü dile getiremeyen Volıntsev’e rastlar. Volintsev akşam yemeğinde Natalya’nın son iki günde değiştiğini fark etmiş, yaşadığı can sıkıntısı nedeniyle Lasunskayalardan erkenden ayrılmıştır. Eve döndüğünde ablası ile Lejnev’i sohbet ederken bulur. Aleksandra Pavlovna, Lejnev’in Rudin hakkındaki görüşlerini fazla ön yargılı bulmaktadır. Volıntsev konuşulan bu konu üzerine baş ağrısını bahane ederek odadan ayrılır. İkili, Volıntsev’in sıkıntısını bildiğinden bu gidişi sükunetle karşılar.
Aradan iki ay geçmiş, Rudin hala Darya Mihaylovna’nın misafiri olarak kalmaya devam etmektedir. Pandalevski arka planda kalsa da o bu durumu şimdilik önemsiyor görünmemektedir. Natalya’nın ise mutluluğuna diyecek yoktur. Rudin’le yaptığı sohbetler genç kızın ruhunda fırtınalar estirmeye devam etmektedir. Rudin, Volıntsev’in Lasunskayaları eskisi kadar sık ziyarete gelmediği konusunda genç kızın dikkatini çeker ve Natalya’ya eski aşkı ancak yeni bir aşkın söküp atabileceğini söyler. Natalya uzun süre bu sözün anlamını düşünür. Lejnev ise Natalya ile Rudin yakınlaşmasının yaratacağı tehlike konusunda Aleksandra Pavlovna’yı uyarmaktadır.
Rudin bir akşam gizlice buluştukları kameriyede Natalya’ya aşkını itiraf eder. Bu konuşmaya tanık olan Pandalevski derhal durumu Darya Mihaylovna’ya bildirir. Darya Mihaylovna 35 yaşında, yoksul, bir memuriyeti bile olmayan, kimin nesi olduğunu bilmediği bu adamın kızına duyduğu sevgiyi öğrenince Rudin’le arasına belirgin bir mesafe koyar. Rudin, Natalya’dan Darya Mihaylovna’nın her şeyi bildiğini öğrenir ve evden ayrılmaya karar verir. Natalya aşkının arkasında durmayıp kaçan adam karşısında büyük bir hayal kırıklığına uğramıştır.
Aradan iki yıl geçmiş, Aleksandra Pavlovna ve Mihaylo Mıhaylıç evlenmiş, oğulları Mişa dünyaya gelmiştir. Sergey Pavlıç Moskova’dan gönderdiği mektupta Natalya ile evleneceğini haber vermektedir. Rudin, Basistov’a yazdığı son mektupta Moskova’dan ayrılarak bir aileyle birlikte Simbirsk’ gittiğini ama oradan da başka bir yere geçeceğini bildirmiştir.
Birkaç yıl sonra Mihaylo Mıhaylıç asker alma işi nedeniyle başka bir kente gider ve orada Rudin’le karşılaşır. İki eski arkadaş aralarında gizli bir sözleşme varmışçasına sadece eski güzel günleri anarlar. Rudin ayrı kaldıkları süre boyunca bir toprak sahibinin yanında kalmış, tarım ıslah çalışmaları üzerine kafa yormuş ancak zamanla toprak sahibi ile arası bozulmuş ve oradan ayrılmıştır. Ardından Kurbeyev adlı biriyle bir nehri gemilerin işleyebileceği şekle sokmaya karar vermiş, ancak projeleri başarısız olmuştur. En son olarak da Rus edebiyatı öğretmeni olmuş, aynı okulda çalışan kötü niyetli matematik öğretmeni nedeniyle istifa etmek durumunda kalmıştır. Rudin arkadaşıyla yaptığı bu konuşma esnasında artık umudunu kaybetmiş ancak bir ideal uğruna bir şey yapmak, işe yaramak, tutunmak düşüncesi hala peşini bırakmamıştır. Bu konuda ne yapacağını tam olarak bilemese de iç sesi, sonunun kötü biteceği konusunda kendisini uyarmaktadır.
26 Haziran 1848’de, Haziran Ayaklanmasının son gününde Rudin hakkını savunan işçilerle kol kola, bir barikatın tepesinde bir nişancı tarafından vurularak hayata veda eder.
19. yüzyıl Rusya edebiyatında oldukça yaygın olarak işlenen zeki, duyarlı, iyi niyetli ama karamsar, eyleme geçmekte başarısız olan, hep yenilgiye uğrayan “lüzumsuz adam” tipi Rudin’in de temel izleğini oluşturur. Gonçarov, Panayev, Lermontov, Herzen, Puşkin, Gorki gibi çağdaşlarıyla birlikte bu geleneği devam ettiren Turgenyev’in karakterini oluştururken yakın dostu, anarşist düşüncenin ilk kuşak temsilcilerinden biri olan Mihail Bakunin’i temel aldığı düşünülmektedir.