Nikolay Petroviç İrtinyev (Nikolenka) onuncu yaş gününden üç gün sonra, 12 Ağustos 18..’de, hayatında kısa bir zaman sonra gerçekleşecek olaylardan habersiz, Saksonyalı mürebbisi Karl İvaniç Mauer’in yaptığı sakarlıkla uyanır. Kendisinden sadece bir yıl birkaç ay büyük ağabeyi Vladimir Petroviç’le (Volodya) birlikte yıkanıp giyindikten sonra emekli bir üsteğmen olan babaları Pyotr Aleksandroviç’in yanına gider. Çalışma odasındaki Pyotr Aleksandroviç, Kâhya Yakov Mihaylov ile bütçe planlaması yapmaktadır. Çocuklar birkaç gündür evde yapılan olağanüstü hazırlıkları fark etmiş olsalar da sebebini o esnada öğrenirler. Nikolenka ve Volodya o gece Petrovskoye’den ayrılarak sosyeteye uygun bir hayata adım atmak için gerekli olan eğitim ve terbiyeyi almak amacıyla babalarıyla Moskova’ya gideceklerdir. Karl İvaniç 12 yıldır yaşadığı evden ayrılacak olmaktan dolayı kırgın ve kızgındır. Bu sebeple Almanca dersini öğle yemeğine kadar uzatır. Öğle yemeği vakti geldiğinde Pyotr Aleksandroviç, anne Natalya Nikolayevna İvanovna, kız kardeş Lyuboçka, Lyuboçka’nın mürebbiyesi Mariya İvanovna (Mimi) ve kızı Katenka’dan oluşan masaya bir meczup olan Grişka da oturur. Anne ve baba, Grişka’nın kehanetlerinin gerçekliği üzerinde konuşurken Lyuboçka ve Katenka da o gün yapılacak ava götürülmeleri için izin almaları hususunda Volodya ve Nikolenka’yı sıkıştırır. Çocukların önerisi büyükler tarafından kabul edilir ve ailecek Kalinov Ormanı’na giderler. Çocuklar, av dönüşünde yolculuklarının ertesi sabaha ertelendiğini öğrenirler. Nikolenka’nın bu mutluluğu Karl İvaniç’in onlarla Moskova’ya geleceğini haber almasıyla ikiye katlanır. Ertesi gün saat on ikide onları götürecek fayton konağın önünde hazırdır. Gözyaşları içindeki anneleri, annelerinin dadısı Natalya Savişna (Nataşka) ve evin diğer üyeleriyle vedalaşan çocuklar, Moskova’ya büyükannelerine gitmek üzere yola koyulurlar.
Moskova’daki birinci aylarında büyükannelerinin isim günü için verilen davet öncesi Moskova’ya gelir gelmez tanışıp çok sevdiği Seryoja İvin’in, artık yaşamayan dedeleri Prens Nikolay Mihayloviç’in eski çalışanlarından birinin oğlu olan 13 yaşındaki İlenka Grap’a yaptığı zorbalığı gören Nikolenka’nın bozulan keyfi, 12 yaşındaki Soneçka Valahina’yla yaptığı kadrille geri gelir. Ancak sıra mazurkaya geldiğinde Mimi’den öğrendiği yan adımları sergilemesi babasını utandırır ve hiddetlendirir. Soneçka ise bu hatadan rahatsız olmamış gibidir. Olanca sevecenliğiyle, her perşembe annesiyle yaptıkları Tverskaya Caddesindeki gezintilerinde onlara eşlik edebileceğini söyler. İlk aşkın yarattığı kalp çarpıntılarıyla boğuşan Nikolenka, Volodya’nın da genç kıza âşık olduğunu öğrenince büyük bir gurura kapılır.
Tüm bunlardan altı ay sonra, 16 Nisan’da, Petrovskoye’den gelen kötü haberle Moskova’dan yola çıkan İrtinyevler, köye ulaştıklarından kısa bir süre sonra Natalya Nikolayevna’yı kaybederler. Annelerini toprağa vermelerinden üç gün sonra Nikolenka, Volodya ve Pyotr Aleksandroviç; Lyuboçka, Mimi, Katenka, hizmetçiler, uşaklar ve Kâhya Yakov’dan oluşan ev halkı ile Moskova’ya döner. Bomboş evde tek başına kalan Nataşka da hanımının ardından iki ay sonra hayata veda eder. Annesinin ölümüyle Nikolenka’nın o mutlu çocukluğu sona ermiş, yeni bir dönem, ergenlik başlamıştır.
Tolstoy’un, Karl İvaniç karakterini mükemmel Almanca ve İngilizce bilgisinin sebebi olan öğretmeni Theodore Rössel’den, Pyotr Aleksandroviç karakterini babası Nikolay Tolstoy’un komşusu ve arkadaşı olan çapkın kumarbaz Aleksandr Mihayloviç İsleniyev’den, İslaniyevlerin mürebbiyesi Mimi ve kızı Yuzenka’dan esinlenerek yazdığı bu yarı otobiyografik roman aynı zamanda Tolstoy külliyatının ilk eseri olma özelliği de taşır. Subay kardeşi Nikolay’ın yanına giderek orduya katıldığı Tiflis’te yazdığı ve dört evre olarak tasarladığı hikâyenin ilk halkası olan Çocukluk, L. N. parafıyla ilk kez büyük bir Rus dergisi olan Sovremennik’te yayımlanmış ve okurlardan oldukça ilgi görmüştür. Tolstoy ileriki yıllarda henüz 23 yaşındayken yazdığı bu eserinde Charles Dickens’in David Copperfield’ının etkisi altında kaldığını kabullenmiştir. Biyografisini yazan arkadaşı ve sırdaşı Pavel Ivanovitch Birioukov’a yazdığı mektupta yine o dönemde çok severek okuduğu Laurence Sterne ve Rodolphe Töpffer’e de öykündüğünü itiraf etmiştir.