Tolstoy’un son dönem öykülerinden biri olan Sahte Para Kuponu, iyi ve kötünün bir kartopu misali yarattığı sonuçları didaktik bir yöntemle aktarmıştır.
Maliye Bakanlığında Eyalet Kalem Başkanı olan Fyodor Mihayloviç Smokovnikov’un lise beşe giden büyük oğlu Mitya, aylık harçlığı olan üç rublenin, arkadaşı Peyta Gruşetskiy’den tiyatroya gitmek için aldığı altı ruble borç nedeniyle yetmeyeceğini bildiğinden, babasından gelecek ayın harçlığını da peşin almak ister. Fyodor Mihayloviç, iki buçuk ruble değerindeki kupon ve elli kapik bozukluktan daha fazla para vermenin onu ileride düzenbaza dönüştüreceğini söyleyerek bu teklifi reddeder. İki yaşındaki oğlu Petya’yla ilgilenmekten yorgun düşen annesi de Mitya’yı tersler. Peyta Gruşetskiy’nin borcunu artık ödemesini gerektiğini hatırlattığı iğneleyici pusulanın da eline geçmesiyle çaresiz kalan on beş yaşındaki çocuk, saatini rehin vereceği bir dükkân önermesi için arkadaşı Mahin’e gider. Mahin ona para kuponunun önüne “1” ekleyerek kuponun değerini 12.50’ye çıkarabileceklerini söyler. Babasına hala kızgın olan Mitya, üzerinde oynanmış kuponu Yevgeniy Mihayloviç’in fotoğrafçılık malzemesi satan dükkanında Mihayloviç’in miyop karısı Mariya Vasilyevna’ya bozdurarak arkadaşının borcunu öder. Mihayloviç hasılatı toplamak için dükkâna geldiğinde kuponun sahte olduğunu hemen fark eder ve aynı sahte kuponu İvan Mirinov adlı köylüden odun almak suretiyle elinden çıkarır. Mirinov elindeki kuponun sahte olduğunu Sidor’un Meyhanesi’nde öğrenerek karakolluk olur. Yevgeniy’nin on beş ruble karşılığında yalan söylettiği kapıcısı Vasiliy yüzünden davayı kaybeden Mirinov önce kendini içkiye verir, ardından da Podolsklu köylülerle bir olup daha önce yanında çalıştığı Pyotr Nikolayeviç Sventitsky’nin çiftliğinden Maşka, Benekli ve Yakışıklı adlı üç Savras atını çalar. Eski bir gümrük memuru olan Sventitsky, on iki yıl önce istifasını vererek har vurup harman savuran genç bir toprak ağasının küçük çiftliğini satın alıp işlettiğinden bu yana köylülere adil davranmış olduğundan bu hırsızlığı gururuna yediremez ve aslında geceyi sevgilisi Paraşa’yla geçirmesine rağmen genç kadına ilişkilerini kimseye söylemeyeceğine dair söz verdiği için susan Sürücü Proşka Nikolayev’i bundan sorumlu tutar. Üç ay hapis cezasını çektikten sonra kendini içkiye vuran Proşka, kadın elbisesi çalarken yakalanarak tekrar hapse girer. Bu olayın ardından Sventitsky’nin köylüye bakışı değişince köylünün de ona karşı değişir. Meşe ağaçlarını kesen, tahıl ambarını ve ağılını kundaklayan köylüleri Liventsov Çiftliğinin yöneticisi unvanıyla cezalandıran Sventitsky, hayvanlarını beyin çayırında otlattıkları gerekçesiyle köylünün sürülerine el koyar, çıkan arbedede de linç edilerek öldürülür. At hırsızlığında giderek ustalaşan Mirinov ise iki atını çaldığı Kolotovka köylüsü Stepan Pelageyuşkin tarafından başı taşla ezilmek suretiyle hayata veda eder. Cezaevinde karısının öldüğünü, evinin de elden gittiğini öğrenince herkese karşı öfke duyan Pelageyuşkin, tahliyesinin ardından varlıklı bir iş adamı olan Vladimirli Pansiyoncuyu ve metresi Matryona’yı öldürüp paralarını alarak kaçar.
Liventsov Çiftliğine komşu olan Simbirsk Vilayeti Arazi Müdürü’nün oğlu Türin, Sventitsky’e karşı birlik olan köylülere sosyalizm kuramını ve toprağın kamulaştırılması meselesini anlattığı gerekçesiyle azmettirici olarak tutuklanıp St. Petersburg’a gönderilince Kazak sevgilisi Katya Turçaninova mahkumla görüşme sınırlaması getiren yönetici kadrosundan intikam almak için Bakan’ı öldürmek ister. Yaptığı suikast girişimi başarısız olunca da olay, üst yönetime karşı bir tehdit olarak görüldüğünden hakkında büyük bir soruşturma açılır.
Vasiliy açgözlülüğe kapılarak efendisi Yevgeniy Mihayloviç’in cüzdanını çaldığı için kapı dışarı edilmiştir. Bu olayın ardından uzun süre iş bulamadığı için dilenmek zorunda kalan Vasiliy, en sonunda Orlovskiy eyaletinin bir köyünde ağanın bahçesini kiralayan bir tüccarın yanına bekçi olarak girer. Ancak peşini bırakmayan harislikle eski patronlarından birinin dükkanını soyarak ortalıktan kaybolur.
Sahte kuponu almayı gururuna yedirememiş olan Mariya Vasilyevna olaydan iki hafta sonra sokakta rastladığı Mitya’yı takip ederek çocuğun önce evini, ailesini, sonra da okulunu öğrenir ve genç oğlanın yaptığını Din Öğretmeni Rahip Mihail Vvedenskiy’e anlatır. Rahip, kibirli bir ateist olan Fyodor Mihayloviç Smokovnikov’dan intikam imkânı doğuran bu olayı büyütür. Mitya’nın annesi Yevgeniy Mihayloviç’in dükkanına giderek oğlunun borcunu ödeyip olayı kapatmak ister ve oğluna her şeyi reddetmesini sık sıkıya tembihler. Çocuğun net inkarıyla Baba ile Rahip arasında tartışma çıkar. Bu tartışma sonucunda Mihail Vvedenskiy liseden ayrılarak Misail adıyla keşiş olarak bir keşiş okuluna rektör tayin edilir.
Bir taşra kasabasında yaşayan Mariya Semyonova, iki yüz elli ruble emekli maaşıyla alkolik babası, kız kardeşi, eniştesi ve hastalıklı yeğeni Fedya’nın bakımını üstlenmesine rağmen halinden hiç şikâyet etmez. Kısa bir süre yanında çalışmış olan topal terzi, onun bu kanaatkarlığının kaynağının safi inanç olmasından oldukça etkilenir ve onda gördükleri köyünde İvan Çuyev de dahil olmak üzere on altı hanenin yaşayışlarını değiştirir. Ortodoks Kilisesinden böyle toplu bir ayrılış Piskoposluğu endişeye düşürünce Misail, Duhoborların fikirlerini değiştirmek için köye gönderilir. Yıllardır ezberlenmiş köhne fikirlerle ikna edilemeyen Ayrılıkçılar, Misail’in kışkırtmasıyla köy ahalisinin şiddetine uğrar. Kendini ve ailesini korumak isteyen Çuyev, saldırganlardan birinin gözünü çıkarınca insanları saptırmak ve dine saygısızlıktan sürgüne gönderilir. Misail ise ödüllendirilerek Suzdal Manastırı’nın başrahibi yapılır. Emekli aylığını aldığı gece tüm ailesiyle birlikte katledilen Mariya Semyonova’nın katili Stepan Pelageyuşkin, Çuyev ve Vasiliy ile aynı koğuşa düşmüştür. Çuyev’in öğretileri vicdan azabının pençesinde kıvrılan Pelageyuşkin’i daha iyi bir insan olmaya yöneltmiş, ondaki bu ruhani değişim artık hukuk müfettişi olmuş kupon sahtekarlığının kahramanı Mahin’i de etkilemiştir. Pelageyuşkin’in hayat hikayesinden ve geçirdiği değişimden söz ettiği on sekiz yaşındaki Liza Yeropkin, Mahin’in de desteğiyle Mariya Semyonova gibi kanaatkâr bir hayat yaşamaya karar verir ve annesinin ve babasının itirazlarına rağmen tüm malvarlığını dağıtır. Genç Yeropkin’in düşünceleri şehrin bilgeliğiyle ünlü papazı İsidor’un yolunu da değiştirir. Bu değişikliğin yarattığı coşku Çar’ın ailesinin dikkatini çeker ve yaşlı papaz, vaaz vermek üzere saraya davet edilir. İsidor, tüm kötülüklerin kaynağını kötü yönetime bağlayınca hapishane işlevi gören Suzdal’a gönderilir. Amaç, İsidor’u düzen lehine ıslah etmekken İsidor öğretileriyle Başrahip Misail’i ıslah eder. Misail, sadece İsidor’un değil, pişman olan tüm tutukluların salıverilmesini talep eden bir dilekçe yazdıktan sonra manastırda inzivaya çekilir.
Linç edilerek öldürülen Pyotr Nikolayeviç Sventitsky’nin dul eşi Natalya İvanovna ise koğuş arkadaşı Çuyev’den dinledikleri nedeniyle her türlü baskıya rağmen eski görevini ifa etmemeye yeminli Cellat Mahorkin’den etkilenerek kocasının katillerinin affedilmesi için Çar’a mektup yazmış ancak idamlara engel olamamıştır.
Vasiliy en doğru yolun Robin Hoodluk olduğuna karar vererek hapishaneden kaçar ve Tüccar Krasnopuzov’u soyarak elde ettiği parayı ihtiyacı olanlara dağıtır. Öyle ki yeniden girdiği hapishaneden, işleri yolunda gitmeyen Yevgeniy Mihayloviç’e borçlarını ödemesi için bile dört yüz ruble göndermeyi başarır.
Tüm bunlardan on yıl sonra teknik üniversiteden mezun olarak Sibirya’da bir altın madeninde çalışmaya başlayan Mitya Smokovnikov, kendisine yardımcı olmakla görevlendirilmiş hükümlü Stepan Pelageyuşkin’in hikayesiyle hayatına yeni bir yön çizer. Artık kendisine küçük bir çiftlik alacak, evlenecek ve elinden geldiği kadarıyla halka hizmet edecektir.