Hayatlarının anne babalarının gölgeleriyle şekillendiğine ve yine onlardan sebep karardığına inanırlar. Emin ailenin tek okumuş emekli öğretmenidir. Annesinin göz bebeği olarak büyür. Evlilik çağı geldiğinde üniversitede sevdiği Çiğdem yerine annesinin köyden bulduğu Hülya ile evlenmek zorunda kalır. Emekliye ayrıldığında kendine bir emlakçı dükkanı açar ve annesinin vefatından sonra yalnız kalan babasına bakmaya başlar. Diğer kardeşlerinin bencil olduğunu, babasına sadece onun baktığını ve çektiği zorlukları bilmediklerini düşünür. Karısı Hülya aksi bir kadındır. Üstelik sigara da içiyordur. Emin onu asla sevemez ancak boşanamaz da. Hülya’nın babasıyla ne kadar ilgilendiğini bildiğinden boşanırsa babasına tek başına bakamayacağının farkındadır. Bir gün Çiğdem’den mektup gelir. Emin yıllarca Çiğdem’le mektuplaşır. Ne zaman ki hastalanıp ölüm korkusu kapıya dayanır o zaman mektupların birinin eline geçmesinden korkup Ethem’i çağırır. Ona mektuplardan bahseder ve ‘Ben öldüğümde ister yak ister sakla ancak sakın okuma’ der. Ethem evin sevilmeyen ortanca çocuğudur. Annesinin sevmediği babasının ise sevmekten korktuğu çocuktur. Askere gitmeden önce annesi onu da gittiği hocanın kardeşinin kızı Nurten’le evlendirir. Nurten bir ayağı aksak hayatını dinine ve imanına adamış bir kadındır. Ethem onun dindarlığı karşısında öyle sıkılıp bunalır ki ne karısını kadın gibi görür ne de evini ev gibi hisseder. Ekrem’de Ethem kadar olmasa da sevilmeyen bir çocuktur. Abileri gibi annesi tarafından ansızın evlendirilmemek için o sıralar yeni tanıştığı Sevgi’yi kaçmaya ikna eder. Aileler razı geldiğinde evlenir ancak bir türlü birlikte olamazlar. Sevgi birlikte olmaktan korkar haliyle çocukları da olamaz ancak onlar çocuklarının olmadığını söyleyerek yalan söylerler. Ekrem bu durumdan sıkılıp boşanmak istediğinde kabul etmeyerek başka kadınlarla görüşmesine müsaade eder. Ekrem içgüveysi olduğu evliliğinde defalarca başka kadınlarla beraber olur. Öyle ki birinde yengesi Hülya’ya yakalanır. Hülya söylemeden önce abisine anlatmak ister ve Ethem ile Emin’in konuştuğu günde gidip onlara durumu anlatır. Ethem her iki kardeşinin de karılarını aldattığını çıkmazda olan sokaklarına başka yollar bulduklarını fark eder. Her hafta bir ailede yemek yedikleri gelenekte o gün de sıra Ethem’dedir. Üç kardeş oradan ayrılıp evlerine dönerler. Akşam yemek vakti geldiğinde babaları Kazım Bey eşliğinde yemeklerini yerler. Muhafazakar ve dini bütün olan Nurten Sevgi’yi çocuğu olsun diye götürdüğü türbenin faydasını gören kadınların hikayelerini anlatmaya başlar. O esnada anlattığı hikaye uyuklayan Kazım Bey’in kulağına gelir fakat olayı yanlış anlayarak yıllardır sakladığı sırrı ifşa etmek durumunda kalır. Bu sır üç kardeşe de Nurten’e de büyük bir şok etkisi yaratır. O gece herkes eve döndüğünde Ethem ve Nurten birbirlerinin yaralarını ilk defa karı koca gibi beraber sarar. Sabah olduğunda Kazım Bey’in öldüğü haberi gelir.
DEĞERLENDİRME
Uzun zamandır bir kitabı okurken gözyaşlarına boğulmamıştım. Bu duyguyu yeniden tatmak hem çok iyi hissettirdi hem de sakinleşmem oldukça uzun sürdü. Emin, Hülya, Ethem, Nurten, Ekrem, Sevgi, Kazım Bey, Mürüvvet Hanım her birinin hikayesini özellikle de Ethem’in hikayesini okumak varlığından dahi haberdar olmadığım derin bir yerlere dalmama sebep oldu. Özeti yazarken kadınların hikayesine özellikle değinmedim. Onları siz okuyun sebeplerini benden değil onlardan öğrenin istedim. Kazım Bey’in sırrını da kendi sırrım bilip paylaşmak istemedim. Bence bunlar sadece kitabı okuyanlar ve karakterlerinin arasında kalmalı. Ben sizi yalnızca üç kardeşle tanıştırdım. Gerisini bencilce kendime saklamak istedim. Kızmayın olur mu?
Şermin Yaşar kitabını Ethem’e, çocukluğundan itibaren kendini hiçbir yere ait hissedemeyen, sevgi görmeyen ve çıkmaz sokağında abilerinin aksine kendine yeni bir yol bulamayan ama yine de var olan yolu güzelleştiren Ethem’e ithaf etmiş. Bu da okurken ne kadar doğru bir hisle okuduğumu bana kanıtladı. Kısacası her karakterin kendi ağzından olanı biteni okumak onların duygularının yalın ve tüm çıplaklığıyla sunulması kitabı bu kadar beğenmeme sebep oldu. İyi ki okumuşum diyerek sözlerimi bitiriyorum ve elbette kesinlikle okumalısınız dediklerime büyük bir sevinçle bunu da ekliyorum.
Söyleme Bilmesinler, öykü ve çocuk kitaplarıyla tanınan Şermin Yaşar’ın ilk romanı. Aralık 2023’te Doğan Kitaptan çıkan ve büyük bir ilgiyle karşılanan kitap, 200 sayfa ve 24 bölümden oluşuyor. Her bir bölümü farklı bir kahramanın anlatımından meydana gelen kitapta yazar; Ethem, Emin ve Ekrem adlı üç kardeşin hayat hikâyesini anlatıyor.
Roman boyunca üç ana karaktere Emin’in eşi Hülya ile eski aşkı Çiğdem, Ekrem’in eşi Sevgi, Ethem’in eşi Nurten, Kâzım Baba ve Kâzım Babanın eşi Mürüvvet gibi önemli karakterler eşlik ediyor. Romanda en az bir bölümlük anlatımı bulunan bu karakterlerin yanı sıra Nurten’in babasıyla amcası Rıfat Hoca, Ekrem’in kayınpederi, Ethem ile Nurten’in çocukları Salih ve Ayşe, Emin Öğretmen’in okulundaki hizmetliyle eşi gibi yan karakterler de bulunuyor.
Kitaptaki en önemli karakter, evin ortanca çocuğu Ethem. Roman Ethem’le başlayıp Ethem’le bitiyor. Hatta yazar da kitabını, gerçek hayatta var olmasa da, Ethem’e ithaf ediyor. Ayrıca romanın sonunda huzura ve mutluluğa ulaşanlar da yalnızca Ethem’le çekirdek ailesi oluyor. Zaten sırların açığa çıkmasıyla en çok değişimi Ethem ile eşi Nurten yaşıyor.
Önem bakımından ikinci sıradaki ana karakter ise Mürüvvet ile Kâzım’ın ilk çocukları Emin. Annesi istediği için öğretmen olan, yine annesinin isteğiyle onun köyünden Hülya’yla evlenen Emin. Emin’in eşi Hülya ise Emin’le annesine düşman, kayınpederine dost olan garip bir karakter. Aslında şefkatli ama bir o kadar da acımasız.
Ailenin en küçük çocuğu Ekrem ise abilerine göre daha geri planda kalan bir karakter. Annesinin iki abisini kendi seçtiği kızlarla evlendirdiğini görünce aynı akıbete uğramamak için adeta önüne çıkan ilk kızı kaçırıp onunla evlenen ve kayınpederi tarafından affedilince de içgüveysi olan, aslında eşini seven ama yine de onu aldatan bir adam.
Kitaptaki her karakterin sırları var ve bu sırlar yavaş yavaş ortaya dökülüyor. Her hafta babalarının zoruyla birinin evinde toplanıp akşam yemeği vesilesiyle görüşen ve kitabın başında birbirleri hakkında neredeyse hiçbir şey bilmeyen aile fertleri, kitabın sonunda yine bir akşam yemeği vesilesiyle toplandıkları sırada birbirlerinin pek çok sırrını öğreniyorlar ve darmadağın oluyorlar.
Söyleme Bilmesinler Özeti
Emin, Ethem ve Ekrem’in babaları Kâzım; daha bebekken yetim kalmış ve amcasının eşi tarafından büyütülmüş. Yaşı gelince de Mürüvvet ile evlenmiş ve içgüveysi olmuş. Ama içgüveyliği zor gelince eşiyle çocuğunu kayınpederinin evinde bırakıp askerlik arkadaşıyla ailesinin lokantasında çalışmak için kasabaya gitmiş. Kasabada çalışırken askerlik arkadaşının ablasıyla yakınlaşmış ve sonunda evlilik dışı bir çocukları olmuş. Aileler durumu öğrenince Kâzım’ın yengesi olaya el koymuş ve bebeği alıp aileyi de bir miktar parayla susturmuş. Ethem adını verdikleri bebeğe bakmak da Kâzım’ın aldattığı eşi Mürüvvet’e düşmüş.
Mürüvvet, ilk çocuğu Emin’le birlikte Ethem’e de Ethem’den sonra doğan Ekrem’e de bakmış. Üçünü de yedirip içirip, yıkayıp paklayıp büyütmüş ama içlerinden bir tek Emin’i sevebilmiş. Biri öz diğeri süt diğer iki oğlunu ise ne yaptıysa sevememiş. Onlara veremediği sevgiyi Emin’e verince de hem onları sevgisiz bırakmış hem Emin’i ilgisiyle boğmuş. Kendisini aldatan ve aldattığı kadından olan çocuğunu getirip kucağına bırakan kocası Kâzım’la da yıllar boyu konuşmamış. Oğullarını evlendirdikten bir süre sonra da kocasına hakkını helal etmeden ölmüş. Sırtındaki koca sır ve veballe yılların iki büklüm ettiği Kâzım ise karısı Mürüvvet’in ölümünden sonra çocuklarını bir arada tutmak için elinden geleni yapmış.
Sırrını yalnızca gelini Hülya’ya açan Kâzım Baba, bir akşam Ethemlerin evindeki yemeğin ardından açık vermiş ve sırrını anlatmak zorunda kalmış. Tabii Ethemlerdeki akşam yemeği sırasında, sonrasında ve hatta öncesinde ortaya çıkan tek sır Kâzım Babanın sırrı olmamış. Hem eşler hem kardeşler birbirlerinin pek çok sırrını daha öğrenmişler. Ancak sırrının açığa çıkması en çok Kâzım Babayı etkilemiş. Zaten yıllardır ölmeyi isteyen ve daha önce de intihar girişiminde bulunup gelini Hülya sayesinde ölümden dönen Kâzım Baba, o gece intihar etmiş ve bu kez kimse tarafından kurtarılmamış. Sırrının açığa çıkması Kâzım Babanın hayatına mal olurken çocuklarının evliliklerine de farklı farklı şekillerde etki etmiş.