Bu kitap, adında bakınca Mustafa Kemal Atatürk’ün Cumhuriyetin kuruluşu sonrasındaki hayatını ve faaliyetlerini anlatıyor gibi anlaşılsa da, aslında Büyük Önderin doğumundan ölümüne kadar bütün hayatını konu almaktadır. Falih Rıfkı Atay, Mustafa Kemal Atatürk’ü daima onu bizzat tanımayan, sofrasında oturmamış ve yanında bulunmamış kişilerin anlatmasından rahatsızlık duymuş, Büyük Önder’in bir de yakınında bulunan biri tarafından anlatılması gerektiğini düşünmüştür. Bu hacimli eserin yazılmasında en büyük etken budur.
Mustafa Kemal Atatürk, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde, oldukça karışık bir siyasi ortamda, devletin beka sorununun yaşandığı ve iliklere kadar hissedildiği bir coğrafyada, Balkanlarda doğmuş ve büyümüştür. O, çocukluğundan başlayarak içinde bulunulan durumdan ve yıkılma tehlikesinden nasıl kurtulunacağını düşünmüş, hedeflerini bu yöne göre belirlemiştir. Daha çocukken bir arkadaşını askeri üniforma içinde görerek bu kıyafete özenmiş, böylece askerlik mesleğini seçmiştir.
Pek çok cephede savaşan ve birtakım siyasi faaliyetlerde bulunan Mustafa Kemal, mesleğinin daha ilk yıllarında, yeni bir devletin kurulması gerektiğini ve bu devletin halka dayanması zorunluluğunu düşünmüştür.
Çanakkale cephesinde gösterdiği büyük kahramanlığının ardından popülerliği artan Mustafa Kemal, Anadolu’nun işgal edilmeye başlandığı Sevr sonrası dönemde kurtuluş çareleri aramış ve fırsatını bulduğu gibi idealinde yaşattığı Türk devletini kurmak üzere faaliyete geçmiştir. Milli mücadelenin kazanılmasıyla da bu idealini maddi açıdan gerçekleştirmiştir. Sırada, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’ni manevi anlamda ilerletmek, muasır devletler seviyesine çıkmak, Batı medeniyetini Türk halkına benimsetmek kalmıştır. Bu husus, milli mücadelenin kazanılması kadar mühimdir.
Cumhuriyetin kuruluşunu izleyen süreçte halifelik kaldırılmış, tevhid-i tedrisat kanunu çıkarılmıştır. Ardından, sosyal hayatta devrimlere girişilmiştir. Şapka kanunu, harf inkılâbı ve bunun gibi, Türk halkının şartlanmışlığını, gerici zihniyetin çöküşünü sağlayacak ve bu halkı medenileştirilecek diğer devrimler, bu döneme rastlar.
Falih Rıfkı Atay, Mustafa Kemal’i Birinci Dünya Savaşı yıllarında tanımış, Milli Mücadele’den sonra İzmir’de ise, Atatürk’ün sofrasına oturmuştur. Bundan sonra, Atatürk’ün en yakınında bulunan isimler arasına girmiştir. Böylece, Mustafa Kemal Atatürk’ün insanî yönünü onun anlattığı anekdotlarla anlamak mümkün olmuştur. Çankaya kitabının en önemli özelliği de budur: Mustafa Kemal’i, onun yakınında bulunan, sofrasına oturmuş ve daima onu desteklemiş birinin kaleminden çıkan anekdotlar ve hatıralardan bahsetmesidir.
Mustafa Kemal Atatürk kimdir, neyi yapmayı amaçlamıştır ve ne yapmıştır? İnsanî açıdan nasıldır? Günlük hayatını nasıl yaşamaktadır? Hiç yanlış yapmış mıdır? Nelere güler ve nelere üzülür? İşte bu soruların cevapları, Çankaya kitabının asıl konusunu oluşturmaktadır.
Falih Rıfkı Atay’ın anlattığına göre Mustafa Kemal Atatürk, küçük yaşlardan beri gözü yükseklerde olan biridir. Nihayet bunu başardığında ve yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin en yüksek makamına oturduğunda bunu şahsi menfaatleri için değil, Türk halkına hizmet etmek için kullanmıştır. Birinci Dünya Savaşı sonrasında İtalya ve Almanya gibi ülkelerde iktidara gelen siyasilerin askeri üniforma giydiği bir dönemde o, aslen bir asker olmasına rağmen, askeri üniformasını çıkarmış ve Türk halkını medenileştirmek için canla başla çalışmıştır. Bu esnada, içerideki pek çok gericiyle, devrim karşıtlarıyla ve iktidarı ele geçirmek isteyen kimselerle mücadele etmiştir.
Mustafa Kemal, idealindeki devleti kurmak için pek çok kez kendi duygularını ve zevklerini bit kenara bırakmış, doğru bildiği uğruna, kendine rağmen çalışmıştır. Mesela o, alaturka musikiyi çok sevmesine ve Batı musikisine sadece basit bir seviyede aşina olmasına rağmen, okullarda çocuklara yalnızca Batı musikisi öğretilmesini emretmiştir. O, tam anlamıyla akılcı ve realist bir devrimci ve bir liderdir.
Daima halkına güvenen ve onların içinde bulunmayı seven bir lider olarak Atatürk, yalnızca halkı kışkırtan gericilere ve devrim karşıtlarına karşı mücadele etmiş, yalnızca bu konuda baskıcı olmuş, Türk halkına ise daima güvenmiştir.
Kitap, Atatürk’ün hayatıyla ilgili pek çok bilinmeyen hususdan bahsetmekte, Atatürk devriminin ve Kemalizmin savunuculuğunu yapmaktadır. İyi bir dil kullanan yazar, düşüncelerini oldukça ikna edici bir şekilde aktarmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna ve ilk yıllarına tanıklık eden bu eser, her Türk vatandaşının okuması gereken temel eserlerden biridir.
atatürkü anlatan en güzel kitaplardan bir tanesi tavsiye ederim
09-01-2020 19:32
kitap normal okuyucu için biraz ağır tarih merakı olmayanların seveceğini sanmıyorum fakat bir tarih kitabı olarak ele alındığında çok başarılı bir eser olmuş
29-01-2020 16:07
çankaya eserinin türü nedir arkadaşlar?
15-04-2022 23:30
roman dışında çankaya eserinin türü nedir?
28-01-2023 16:19
çankaya falih rıfkı atay ın en güzel eseridir cumhuriyetin kuruluşunu anlamak isteyen herkesin okuması gerek
31-10-2023 21:24
çok kalın bir kitap okunacak gibi değil okuyup özet yazan arkadaşa teşekkür ederim