Yazarımız kitaba entelektüelliğin tanımı ile başlar. Entelektüel, kişiden kişiye, yazardan yazara değişen bir konu olarak görülür. Entelektüel kelimesi Fransa'da doğmuştur. Peki entelektüel olan bir insanın vasıfları nelerdir? Diye sorulduğunda her yazar, her ressam farklı bir özellik söyler. Bir akademisyen ilk vasfının dürüstlük olduğu kanaatindedir. Yazarımız: " İnsanın insana düşman olduğu bir dünyada dürüstlük kabil mi?" Diyerek bu vasfı reddeder. Kimi üniversite eğitimini tamamlamış olmaktır der. Kimi bedenen bir iş yapılmadığı ancak kafa yorgunluğu çekilen iş olduğunu söyler zekâ ile ilgili bir faaliyet olduğu belirtilir.
Düşünebilen kişidir entelektüel. Kafa yorabilen kişidir. Bedenen çalışan kişilerden de çıkar entelektüeller. Geçmişte üniversite eğitimini tamamlamış bir birey entelektüel olarak görülürken günümüzde üniversite eğitimini tamamlamış bir birey entelektüel kavramına giremiyor.
Entelektüellerin soy ağacına baktığımızda en başında sofistler gelir. Sofistler, bilgelik öğreten kişilerdir. Ortak bir düşünceleri bulunmaz. Hem ahlâk hem de düşünce alanında birer devrimci oldukları öne sürülür. Sofistler'den sonra ise rahipler gelir. Avrupa'daki skolastik düşüncenin etkisiyle, rahipler ülkede bulunan en bilgin kişiler olarak görülür. Krallar dahil olmak üzere rahiplerin sözünden çıkılamaz. Skolastik düşüncenin etkisinin geçmesi, burjuva sınıfının parçalanması, işçi sınıfının güçlenmesi ile oluşan özgür düşünce ortamı ve gelişen eğitim ile birlikte entelektüellik kavramı yavaş yavaş ortaya çıkmıştır.
Daha önce hiç duymadığım İntelijansiya'ya da değinir yazarımız ve açıklamaya başlar. İntelijansiya, bir ülkedeki aydınlar topluluğudur. Belli bir dönemde yaşayan, ortak eğilimleri, ortak davranışları olan sosyal bir tabaka veya sınıfa intelijansiya adı verilir. İntelijansiyanın babası ise Belinski olarak bilinir. Bilinski, edebiyat eleştirilerini felsefeyle zenginleştirmiş, el atmadığı konu kalmamış, çok yönlü, prensiplerine sadık, bir neslin yol göstericisi olmuş aydın bir kişi olarak bahsediliyor kitapta.
İhtilal, yenilik peşinde olan aydınların desteklediği bir devrim olarak görülmektedir Cemil Meriç'in gözünde. İhtilal, inkılap ve devrimin aynı anlama geldiğini savunur. Dünya'da ve Türkiye'de yapılmış ihtilallerin çoğunu da ele alan yazar birçok ideoloji ile birlikte ihtilalleri anlatmıştır.
Anarşi, önceleri sosyal bir olgu iken zamanla ve kişiden kişiye anlamlarının değiştiğini savunur. Bir hukukçuya göre anarşi, " sosyal bir kaos, düzen yıkıcı" durumunda iken bir devlet adamı için anarşi, " mutlakıyetin habercisidir." Her meslek, her kişi doğrultusunda, kişilerin çıkarları doğrultusunda çoğu kavramın anlamı değişmektedir. Gerek yaşam şartları gerek alınan eğitim, yaşanılan çevre dolayısıyla ideolojiler değişmektedir.
Kişiden kişiye, çağdan çağa değişen bir diğer kelime ise Hürriyettir. Monstesquieu Hürriyet’i kanunun izin verdiği her işi yapmak olarak açıklar. Avrupa'ya hürriyet kelimesinin on sekizinci asırdan sonra geldiğini söyler. Fransız ihtilalinden sonra haklarını elde eden işçiler zamanla hürriyetlerini de ele alır. Politikaya yön veren iki gerçek olarak otorite ve hürriyet olarak anılır. Her ne kadar birbirine zıt kavramlar olsalar da çakışmadıkları takdirde halkın mutlu, çakışırlarsa toplumun huzursuz olacağını söyler yazarımız. Hürriyet kavramını biraz daha inceledikten sonra kitabın sonlarına doğru Dostoyevski'den bahseder. Suç ve Ceza romanını ele alır. Ardından ise romanın sonuna gelmişizdir.
Değerlendirme:
Kitapta felsefi akımlar, farklı ideolojiler çeşitli ülkeler ve çeşitli yazarlar, filozoflar, hükümdarların fikirleri, kitaplarından bazı alıntılar yazarımız Cemil Meriç'in fikirleri ile birleşmiştir. Kitabın dili ağırdır. Bilinmeyen, geçmişte kalmış kelimeler kitabın dilini ağırlaştırmış, okunmasını zorlaştırmıştır. En başta Eflatun'un devlet kitabından aldığı alıntı özellikle çok güzeldi 10 kez okumuşumdur galiba. Belki de felsefeyle çok ilgili olmadığım için kitap beni sarmadı, içine çekmedi. Felsefeye ilgisi olan, çeşitli fikirlerle felsefe dünyasına, farklı ideolojilere biraz da tarihe dalmak isteyen okurların okuması gereken güzel bir eser.
Yazan: Senanur KARAKUZULU
Mağaradakiler Soruları ve Cevapları
Mağaradakiler kimin eseri?
Cemil Meriç
Mağaradakiler türü nedir?
Kişisel Gelişim
Mağaradakiler kaç sayfa?
287
Mağaradakiler Yorumları
zor okuduğum zor bitirdiğim bir kitap tavsiye etmem
16-01-2021 14:26
çok sıkıcı bir kitap ilgisi olmayanların okuyabileceği türde değil tavsiye etmem
04-07-2022 16:18
tür olarak politik bir kitap mı?
10-04-2023 12:43
benim tarzımda bir kitap değilmiş aldığıma pişman oldum herkese hitap etmiyor